Meer dan ooit zijn we op zoek naar alternatieven voor fossiele grondstoffen. Niet alleen omdat ze zeer belastend zijn voor het klimaat, maar ook omdat de gebeurtenissen van de laatste jaren ons met onze neus op de feiten drukken: we moeten streven naar een zo groot mogelijke onafhankelijkheid door zelf te voorzien in duurzame bronnen voor gezond voedsel, voeder en chemicaliën. Algen hebben een bijna onuitputtelijk potentieel. België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Ierland en de UK hebben zich verenigd in IDEA, een project dat de afgelopen jaren de mogelijkheden van micro-algen in Noord-West-Europa heeft onderzocht. Het Vlaamse kenniscentrum VITO heeft in dit project de leiding en trekt nu conclusies.
Mei is algenmaand
Mol - Dat mei wordt uitgeroepen tot algenmaand, hoeft niet te verwonderen. Het is vrij recent dat wetenschappers zich bewust zijn geworden van de mogelijkheden van micro-algen. 90 procent van de organische chemicaliën zijn nu fossiel, 70 procent van de proteïnen wordt geïmporteerd. Micro-algen kunnen hier een oplossing bieden. Zij aarden immers ook in ons klimaat, kunnen het hele jaar door geoogst worden en zijn een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen. Ze kunnen bovendien ingezet worden in de productie van cosmetica, voedsel en voeder en in de farma.
Algen kweken in ons klimaat kan perfect
In tegenstelling tot wat velen denken, hebben algen geen subtropisch klimaat nodig. Meer nog. Voor sommige soorten is ons mildere klimaat met afgetekende winters en zomers een voordeel en zijn ze potentieel economisch levensvatbaar als we mikken op producten met een hogere waarde. Om van algen een succesverhaal te maken, moeten we de hele procesketen in onze regio levensvatbaar maken: van algengroei, over oogst, hergebruik, verwerking van de biomassa (denk maar aan bioraffinage) tot nieuwe verkoopbare eindproducten.
Waardeketen in kaart brengen
Het doel van IDEA (Implementation and Development of Economic viable Algae-based value chains) was om de waardeketen van micro-algen in kaart te brengen. Die is driedelig. Wat hebben we nodig om algenbiomassa te produceren, wat hebben we nodig om die algenbiomassa te verwerken tot ingrediënten en hoe kunnen we die ingrediënten inzetten om tot een verkoopbaar product te komen?
Elk van deze drie onderdelen bestond op zijn beurt uit een grondige analyse, gaande van de studie naar micro-algensoorten die hier het best gedijen, over het produceren en oogsten van algen tot het milieu-effect van algenkweek. Maar er werd ook rekening gehouden met de houding van de fabrikant en consument tegenover het gebruik van algen en het wettelijke kader om alle processen vlot te laten verlopen.
Het consortium is niet over een nacht ijs gegaan. Niet alleen algenproducenten en leveranciers van apparatuur, maar ook logistieke bedrijven, cosmetica-experts, experts in menselijke en dierlijke voeding tot onderzoeksorganisaties en overheden werden er bij betrokken.
Conclusies
Eerste conclusie: er zijn ontzettend veel algensoorten en veel micro-algensoorten komen in aanmerking. Het is daarom ontzettend belangrijk om te focussen op een beperkt aantal geselecteerde soorten omdat dit de expertise voor de productie en dus de tijd om het product marktklaar te maken, sterk verkort.
Tweede conclusie: de eerste focus moet liggen op hoogwaardige markten die slechts beperkte hoeveelheden algen vereisen en relatief lage toetredingsdrempels hebben. Na verloop van tijd kan die markt verbreden, maar in eerste instantie mag de aandacht niet gaan naar markten die een grote hoeveelheid algenbiomassa nodig hebben. Binnen IDEA werd sterk ingezet op bioactieve ingrediënten voor voeding, dierenvoeding en cosmetica. Zo werd algenolie geëxtraheerd voor cosmicatoepassingen, terwijl de ontvette fractie als bioactief additief voor voeders (a.o. in honden- en kippenvoer) werd gebruikt. Op deze manier werd getracht de hele biomassa te valoriseren.
Derde conclusie: vandaag de dag zijn op algen gebaseerde waardeketens nog niet tot stand gekomen. Er zijn al algenkwekerijen in ontwikkeling en er is zeker potentieel. Maar algenkwekers zoeken eerst klanten en toepassingen vooraleer ze hun productie verhogen. De algenverwerking is op dit moment nog een sector in ontwikkeling. Er zijn dus nieuwe bedrijven nodig of de huidige biomassaverwerkingsbedrijven moeten hun activiteiten verbreden of verschuiven. Er zijn overigens al een aantal commerciële producten op de markt, maar er is dringend nood aan meer soorten en hoeveelheden producten op basis van algen. De belangrijkste motor van de waardeketen is immers een goed product. IDEA heeft zijn steentje bijgedragen door het creëren van o.a. gezondheidbevorderende koekjes, hondensnacks, hondenvoeding en kippenvoer.
De toekomst
De mogelijkheden van micro-algen als biomassa, zijn op dit moment voor velen nog onbekend. Dat remt de groei en uitbreiding omdat ook algenkwekers afhankelijk zijn van producenten vooraleer ze gaan uitbreiden.
Het potentieel van micro-algen is onuitputtelijk, maar op dit moment zijn er nog een aantal hindernissen die moeten overwonnen worden. Zo moeten onder meer de kosten nog verminderen, zonder de kwaliteit van de algen in gevaar te brengen. Er moet goed bestudeerd worden hoe die biomassa zal worden ingezet zodat in het hele productieproces niets verloren gaat.
De wetenschappers pleiten ook voor beleidsmaatregelen die de invoer van goedkope en minder duurzame biomassa ontmoedigen en de lokale productie van alternatieve biomassa aanmoedigen.
Via een kapitalisatie-initiatief van Interreg NWE zal het IDEA consortium nog tot eind 2023 kunnen verderwerken aan algen waardeketenontwikkeling in onze regio’s. Hierbij gaat speciale aandacht naar het verhogen van de duurzaamheid van de algencultivatie via hergebruik van water, groeimedium en het gebruik van CO2 en nutriënt nevenstromen.
