In 2021 kwamen vier spin-offs van VITO op eigen benen te staan. Een record. Daarnaast werd er ook één spin-off verkocht, eveneens een primeur.

‘We kunnen wel zeggen dat we in 2021 een versnelling hoger hebben geschakeld in ons spin-offprogramma’, zegt Bart Swaelens, hoofd Tech Transfer & Venture Development bij VITO. ‘Het was een uitzonderlijk goed jaar met liefst vier spin-offs die hun vleugels hebben uitgeslagen. Daarnaast scoorden we ook een primeur met de allereerste verkoop van een VITO-spin-off.’

Vijf unieke verhalen

Swaelens doelt op de lancering van de spin-offs MONA (innovatieve oogdiagnostiek), Enperas (digitale duurzaamheidsevaluaties voor de bouwsector), A-membranes (innovatieve industriële membranen) en Hyve (groene-waterstofproductie), en op de verkoop van de spin-off LCV (lasercladding en 3D-printing met metalen) aan het Zweedse SKF. Terwijl de vijf spin-offs allemaal binnen VITO zijn ontstaan of ‘geïncubeerd’, vormen ze stuk voor stuk unieke verhalen. ‘Met de opstart van zowel MONA als Enperas was bijvoorbeeld een aanzienlijke kapitaalsinjectie gemoeid’, zegt Swaelens. ‘Het kapitaal kwam van externe financiers, van onder meer business angels (durfkapitaalverstrekkers) en family offices (beheerders van grote familievermogens).’ Die financiers krijgen daar in ruil aandelen voor. Daarnaast bezit ook VITO aandelen in beide spin-offs.

In A-membranes, dat in samenwerking met de UAntwerpen en een externe ondernemer werd opgericht, bezit VITO geen aandelen. Hier blijft er een band behouden in de vorm van een licentieafspraak met de spin-off. Hyve is dan weer eerder een consortium dan een echte spin-off. Het is een samenwerking tussen grote industriële bedrijven (Bekaert, John Cockerill, Colruyt Group en Deme) die hun krachten bundelen met de kennisinstellingen VITO en imec om een kostefficiënte en duurzame productie van waterstof op gigawattschaal mogelijk te maken. Daarbij werken VITO en imec samen om de efficiëntie van elektrolysetechnologie substantieel te verhogen. De zes partijen hebben de ambitie om met Hyve een voortrekkersrol te spelen in de uitrol van een waterstofeconomie en de transitie naar een koolstofneutrale industrie.

LCV is dan weer een zuivere VITO-spin-off. De ontwikkeling van de lasercladding-techniek begon al meer dan tien jaar geleden bij VITO. In 2015 werd de spin-off gelanceerd. De afgelopen zes jaar was VITO samen met de Limburgse Reconversiemaatschappij LRM en het Belgische investeringsfonds AAA Fund de hoofdaandeelhouder. LCV werd begin 2022 overgenomen door SKF, een Zweeds bedrijf gespecialiseerd in de ontwikkeling, het ontwerp en de productie van lagers, afdichtingen en smeersystemen.

Mix van extern ondernemerschap en VITO-expertise

Wat de nieuw gelanceerde spin-offs ook bindt, of toch drie van de vier, is dat ze worden aangestuurd door externe ondernemers die speciaal daarvoor door VITO zijn aangetrokken. Swaelens: ‘Voor deze CEO’s zoeken we in de eerste plaats mensen met veel ervaring in het bedrijfsleven of met een sterk ondernemersprofiel, en met affiniteit met de sector waarin de spin-off actief is.’ Olivier Ménage, CEO van MONA, is daarvan een schoolvoorbeeld. De Fransman had 25 jaar ervaring in de sector van de medische technologie toen hij in de lente van 2020 aan het hoofd van MONA kwam te staan. Dat betekent dus ook dat Ménage tot de lancering van de spin-off eind 2021 werkte onder de paraplu van VITO.

Terwijl de CEO’s van de nieuwste VITO-spin-offs vooral heel business minded zijn, worden ze wel geflankeerd door technisch heel onderlegde (en vaak jonge) mensen die de technologie achter hun spin-off van A tot Z kennen en deze vaak ook mee hebben ontwikkeld. Stef Rommes, voormalig software-ingenieur bij VITO en nu het hoofd van de R&D bij MONA, is zo iemand. ‘Het is belangrijk dat de spin-offs worden geleid door teams met een goede balans tussen VITO-expertise en extern ondernemerschap. Dat weerspiegelt trouwens ook de troeven van de nieuwbakken bedrijven, namelijk technologie en IP van VITO, extern ondernemerschap en opgehaald kapitaal van externe financiers. Daarmee vorm je een heel sterke basis’, aldus Swaelens.

Sinds het in 2015 werd opgestart is het spin-off-programma van VITO geëvolueerd. Waar spin-offs eerst uitsluitend in de schoot van VITO ontstonden, worden ze nu vaker in samenwerking met andere kennisinstellingen opgericht. Enkele partners waarmee VITO al dat ‘co-ouderschap’ over spin-offs heeft uitgeoefend zijn de KU Leuven, de UAntwerpen en imec. Bij die samenwerkingen wordt de IP in regel ook door de partners gedeeld. Swaelens: ‘Het maakt het allemaal wat complexer, maar als resultaat krijg je wel sterkere spin-offs. Je kunt immers niet alles alleen. En zeker de spin-offs die in 2021 gelanceerd zijn, behelzen stuk voor stuk verschillende disciplines en bogen op zowel fundamenteel als toegepast onderzoek.’

Nog meer in de pijplijn

Ook in de directe toekomst zullen er weer enkele VITO-spin-offs de vleugels uitslaan, waaronder opnieuw eentje in de sector van de medische diagnostiek. ‘We zijn nog op zoek naar een externe health-ondernemer om deze spin-off te leiden’, geeft Bruno Reyntjens, commercieel directeur van VITO al mee. Tegelijkertijd wordt de spin-offpijplijn langs de invoerzijde gevoed met verse innovatieve ideeën en opportuniteiten die potentieel hebben om te worden gevaloriseerd. Om die te detecteren heeft VITO al enkele jaren het intern AYOUBI-programma (accelerate your business idea) lopen. ‘We gaan binnen VITO actief op zoek naar onderwerpen die geschikt kunnen zijn om te transfereren naar een spin-off’, vervolgt Swaelens. ‘Zo organiseren we bijvoorbeeld bootcamps waar medewerkers hun ideeën kunnen voorleggen en verder uitwerken. Daarbij kijken we al van in het prille begin naar het marktpotentieel.’

‘Feedback en begeleiding in de vroegste fase is heel belangrijk in dit detectieproces’, zegt Reyntjens. ‘We proberen onze collega’s te helpen met de fundamenten van hun voorlopige businessplan en we helpen hen de gaten in hun ambities te dichten.’