Om luchtkwaliteit te meten is een nauwkeurige mapping nodig. Lokale bronnen, zoals het verkeer, kunnen immers leiden tot grote verschillen in concentraties. De luchtkwaliteitsmetingen en modelberekeningen van VITO zorgen voor een betrouwbare ruimtelijke monitoring van de luchtkwaliteit. Met die informatie kunnen overheden aan de slag om hogere concentraties terug te dringen of het gebruik van groene zones te promoten.
Black carbon
Daarom wil een groeiend aantal steden en gemeenten weten waar de hoogste concentraties roet of black carbon zich voordoen. Onder andere het verkeer kan lokaal de boosdoener zijn. Maar ook de omgeving bepaalt in welke mate emissies een invloed hebben op de lokale luchtkwaliteit. Zo spelen de afstand tot de bron en de mate waarin verdunning mogelijk is een belangrijke rol. De klassieke metingen zijn zinvol voor langere tijdreeksen, maar beperken zich meestal tot één of een beperkt aantal locaties. VITO ontwikkelde daarom een laagdrempelig en gebruiksvriendelijk alternatief: de airQmap.
Bart Elen van VITO legt uit:
Met airQmap brengen we de concentraties van black carbon in verschillende straten in kaart. De steden en gemeenten huren de mobiele meettoestellen en kunnen zo zelf de uitstoot van black carbon meten. Vrijwilligers leggen met die meettoestellen op vaste tijdstippen vaste routes af met de fiets of te voet. De gemeten data verwerken we dan in interactieve kleurkaarten die online geraadpleegd kunnen worden.
Een nuttige oefening, want de concentraties black carbon verschillen sterk van straat tot straat. “Ze liggen bijvoorbeeld hoger op plekken waar het verkeer niet met een constante snelheid kan rijden, zoals aan verkeerslichten of verkeersdrempels.”
Ultrafijn stof
Black carbon is lang niet de enige vervuilende stof. In het Europese project JOAQUIN (JOint Air QUality INitiative), dat liep van 2012 tot 2015 en getrokken werd door onder meer de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de stad Antwerpen en een aantal internationale partners, werd onderzoek gedaan naar nieuwe luchtpolluenten. VITO nam daarbij deel aan het onderzoek naar black carbon en ultrafijne stofdeeltjes. Felix Deutsch van VITO: “Ultrafijne stofdeeltjes zijn kleiner dan 0,1 micrometer. Hoe kleiner de stofdeeltjes, hoe dieper ze in ons lichaam kunnen doordringen. Momenteel is er nog maar weinig kennis over de specifieke effecten van deze deeltjes. Nadelige effecten op de gezondheid kunnen dus niet uitgesloten worden.” In Antwerpen voerde VITO een detailstudie uit. Felix Deutsch: “Wegverkeer speelt de belangrijkste rol in de problematiek van ultrafijn stof. Vooral dieselwagens zonder roetfilter en benzinewagens met directe injectie zijn grote vervuilers. Het onderzoek toont ook aan dat de beperking op dieselwagens zonder roetfilter in Antwerpen voor de invoering van de lage-emissiezone een effectieve maatregel is. Volgens onze prognose zal dat het aandeel ultrafijn stof helpen dalen tegen 2020.”
AirQmap werd breed gedragen bij onze inwoners. We hebben zeer snel vrijwilligers gevonden en de kaartjes werden gretig geraadpleegd. Met de gemeten waarden gaan we nu verder aan de slag.
Gerda Flo
programmaregisseur van Klimaatstad Kortrijk
