Hoeveel hernieuwbare elektriciteit uit wind en zon kan binnen de Belgische grenzen opgewekt worden? Waar zit het grootste potentieel? En hoe kan dit ons elektriciteitsnet versterken? Dat zijn enkele van de vragen die BREGILAB, een onderzoeksproject dat in het kader van het energietransitiefonds werd opgestart in 2018, onderzocht. De resultaten en bevindingen uit het project worden vandaag ter beschikking gesteld in een handige tool die het mogelijk maakt om per regio het technisch potentieel van wind en zon in België te bekijken.
Het BREGILAB-project: optimaal benutten van hernieuwbare energie
Het BREGILAB-project, voluit Balancing the Belgian electric system for maximum use of Renewable Energy generation by a Grid Injection Limit Algorithm and optimale Battery deployment, werd in 2018 als energietransitiefondsproject opgestart en onderzocht hoe een gebalanceerd elektriciteitssysteem in België kan worden opgezet tegen minimale kosten. Ultieme doel daarbij is het onmiddellijke gebruik van lokaal opgewekte hernieuwbare energie te maximaliseren en de investeringskosten voor het net zo laag mogelijk te houden.
Hoeveel bijkomende wind- en zonnecapaciteit is er nog in België?
Om een zicht te krijgen op de mogelijkheden wat betreft hernieuwbare energie in België, bracht het BREGILAB-project in samenwerking met imec, VITO en het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) ook in kaart hoe de huidige beschikbaarheid van wind en zon verdeeld is over België, en waar en hoeveel potentiële hernieuwbare wind- en zonne-energieopwekking nog bijkomend (technisch) haalbaar zijn. Dat gebeurde op basis van de Dynamische Energieatlas (DEA), die wordt gebruikt om zowel de huidige (toestand 1.1.2018) als de potentiële elektriciteitsproductie uit wind en zon in kaart te brengen en te analyseren.
De kracht van deze tool is dat (i) het uurlijkse hernieuwbare opwekkingsprofielen berekent met hoge ruimtelijke resolutie en (ii) dat het een ruimtelijke optimalisatie bevat die de optimale plaats van wind en PV over België mogelijk maakt. Bouwvergunningen voor windturbines zijn immers onderworpen aan veiligheids- en beleidslimieten, daarom moet bij het modelleren van de beschikbare ruimte voor extra windturbines rekening worden gehouden met een lijst van criteria die de afstand beperken (bv. afstand tot woningen, vervoersinfrastructuur) en no-go zones (bv. natuurreservaten). Ook voor PV werd rekening gehouden met specifieke technologie-aannames om de zonnecapaciteit en -opwekking te beoordelen. Meer over de technologische aannames kan u trouwens terugvinden in dit artikel.
De resultaten: voldoende technisch potentieel in België om de klimaatambities waar te maken
Uit de analyses blijkt dat het technisch potentieel voor de opwekking van hernieuwbare energie uit fotovoltaïsche zonnepanelen op daken en onshore windinstallaties in België geraamd kan worden op 118 GW, wat overeenkomt met een maximale theoretische elektriciteitsopwekking van ongeveer 132 TWh per jaar, wat meer is dan de huidige vraag van ongeveer 80 TWh per jaar van België.
Daarmee kunnen de nationale en gewestelijke hernieuwbare energieambities voor 2030 zoals uiteengezet in het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NECP) voor PV en wind op land gedekt worden door gebruik te maken van ongeveer 6% van het technisch potentieel berekend voor PV op daken, en 17% van het technisch potentieel voor windturbines op land.
Ook voor 2050 zien we een gelijkaardige trend. Zo werden de data uit het BREGILAB-project als input gebruikt voor het PATHS 2050-plaform dat op basis van verschillende scenario’s een inzicht probeert te geven in hoe we tegen 2050 klimaatneutraliteit kunnen bereiken in België. In die scenario’s zien we dat 90% van het berekende potentieel in wind en PV opgenomen wordt als onderdeel van het toekomstig energiesysteem.
BREGILAB-tool geeft nu ook zicht op exacte locatie potentieel wind en zon
Mogelijkheden zijn er dus voldoende. Maar waar kunnen we deze extra capaciteit aan wind en zon dan precies terugvinden? Om ook zicht te krijgen op waar het potentieel aan wind en zon zich precies bevindt in België, stellen de BREGILAB-onderzoekers de wetenschappelijke data uit het BREGILAB-project nu ook beschikbaar in een online tool. In deze tool kan in een oogopslag per regio gezien worden hoeveel de capaciteit anno 2018 aan wind en zon bedraagt en waar nog potentiële uitbreidingsmogelijkheden liggen.
Opvallend hierbij is dat onder andere de havenregio’s, het noordelijk deel van Oost-Vlaanderen en zuidelijke delen van Luxemburg, Henegouwen en Limburg nog een groot potentieel hebben voor wind. De sterk verstedelijkte regio’s daarentegen hebben een groot potentieel voor huishoudelijk PV en grootschalige installaties op daken van bedrijven en KMO’s.
Een springplank naar verdere beleidsambities
Uit bovenstaande tool en analyses wordt duidelijk dat er nog een groot potentieel is om de klimaatdoelstellingen te halen in België. “Met onze ruimtelijke expliciete aanpak geven we een objectief beeld van de potentiële rol van hernieuwbare energie in het toekomstige elektriciteitssysteem in België, daarbij rekening houdend met ruimtelijke beperkingen en opportuniteiten,” verduidelijkt Karolien Vermeiren, Business Development Manager bij VITO en EnergyVille. “Hoewel dit in de eerste plaats om een technisch potentieel gaat, is dit belangrijke wetenschappelijke input voor zowel beleidsmakers, kennisinstellingen als het bedrijfsleven. Daarom vinden we het belangrijk dat de data nu ook publiek beschikbaar gesteld worden en zo een springplank mogen zijn voor toekomstige beleidsambities.”
“De praktijkervaring leert ook dat omwille van diverse redenen vaak maar een beperkt aandeel van het potentieel daadwerkelijk vergund raakt. VITO en EnergyVille ondersteunen daarom in kader van de huidige visienota windplan 2025 regionale overheden, onderzoeksinstellingen en de windsector in het uitvoeren van bijkomende analyses om inzicht te geven in de impact van juridische vereenvoudigingen en mitigerende maatregelen op het potentieel”, aldus Karolien Vermeiren.
Handige links
-
Raadpleeg de viewer om de beschikbaarheid van de hernieuwbare energiebronnen wind en zon interactief te bestuderen op niveau van de regio’s, provincies, gemeenten en statistische sectoren hier.
- Meer weten over het BREGILAB-project en de gehanteerde aannames ga dan gerust door de expert talk “Hoeveel hernieuwbare elektriciteit kan er opgewekt worden binnen België? (Dynamische Energieatlas)”
- Het BREGILAB-project stelt de data die gebruikt werden voor bovenstaande calculaties ook gratis ter beschikking. De resultaten zijn gebaseerd op en onderworpen aan de veronderstellingen die specifiek zijn voor het BREGILAB-project dat in het RES Generation: Wind & PV deployment evolution and availability factor wordt vermeld (Clymans et al., 2022; VITO). Het gebruik van de resultaten voor andere doeleinden dan het BREGILAB-onderzoek moet altijd gebeuren met de nodige zorgvuldigheid met betrekking tot het oorspronkelijke doel. Indien je de resultaten ook graag verkrijgt, kan je hier je contactgegevens achterlaten. Je ontvangt automatisch per mail de ruwe basisgegevens die in de viewer geaggregeerd zijn op het niveau van regio’s, provincies, gemeenten en statistische sectoren.
- Wil je graag het volledige rapport doornemen? Dan kan dat via deze link.
Graag meer weten over het project of interesse in bijkomende toelichting of samenwerking? Neem dan gerust contact op met onze experts.
