Steeds meer ondernemingen willen hun steentje bijdragen aan de transitie naar een duurzame, circulaire economie. Maar om daarin te slagen, moeten ze de ecologische meerwaarde van een circulair businessmodel kunnen koppelen aan economische meerwaarde.
Een circulaire bedrijfsvoering houdt veel meer in dan alleen een duurzaam product maken en dat vervolgens verkopen aan milieubewuste consumenten – zoals designhandtassen uit gerecycleerd plasticafval. Het gros van de consumenten heeft immers andere noden dan het kopen van een circulair product. Om bedrijven in de richting van de circulaire economie te doen bewegen, komt het er dus op aan om duurzame innovatie te koppelen aan businessinnovatie.
Expeditie Circulair!
“Het is cruciaal dat bedrijven overtuigd geraken van de economische meerwaarde van circulair ondernemen, maar tegelijk de duurzaamheidswaarde niet uit het oog verliezen”, zegt Jeroen Gillabel van VITO. Hoe dat precies moet gebeuren, was onderwerp van een project ondersteund door de Vlaamse overheid (onder de vlag van Vlaanderen Circulair) dat liep van eind 2017 tot eind vorig jaar. In ‘Expeditie Circulair!’werden vier Vlaamse bedrijven met concrete cases gekoppeld aan vier ‘ondersteuners’ met expertise in verschillende gebieden die belangrijk zijn bij circulair ondernemen: Agoria, Sirris, Start it@KBC en VITO.
“In dit project joegen we zowel een economische als een duurzaamheidsimpact na, op het niveau van de vier bedrijven achter de cases”, gaat Gillabel verder. “Dit door een kantelpunt te realiseren in de versnelling van hun circulair model.”Het bedrijvenkwartet dat deelnam aan het project is divers: twee KMO’s, één middelgroot bedrijf en ook één start-up. Dat geldt eveneens voor hun hoofdactiviteit, en hun circulaire plannen (zie inzet). “De deelnemers verschilden zowel in grootte, sector als concrete case, waardoor dit een zeer goede gelegenheid was om circulair ondernemen vanuit verschillende perspectieven van de bedrijfswereld te bekijken. Daarnaast konden we door die diversiteit de bedrijven ook samen rond de tafel brengen – ze zijn geen concurrenten van elkaar – waardoor ze ook van elkaar konden leren.”
Circulaire businessmodellen
VITO heeft een uitgebreide expertise in huis rond duurzaamheid en circulaire economie, zowel op het vlak van technologie, bedrijfsstrategie als businessmodellen. Gillabel: “Sommige vragen van bedrijven rond circulair ondernemen kunnen we zelf beantwoorden, zoals wat er moet gebeuren om de grootste duurzaamheidsmeerwaarde te creëren. Maar dat is slechts een deel van de uitdaging. Bij de omslag naar circulair ondernemen komt immers heel wat kijken. Niet alleen de strategische en operationele bedrijfsvoering moet opnieuw worden ingevuld, er zijn ook implicaties op bijvoorbeeld het juridische en financiële niveau. Samen met Agoria, Sirris en Start it@KBC konden we de vier ondernemers een zeer uitgebreid gamma aan inhoudelijke ondersteuning bieden.”
Start it@KBC, bijvoorbeeld, begeleidt start-ups inde vorm van mentoring en coaching. “Dit is broodnodig, zeker als je de ambitie hebt om circulair te gaan ondernemen”, zegt Dirk Lievens van Start it@KBC. “Je kunt dit niet alleen, want circulaire businessmodellen bestaan in de praktijk eigenlijk nog niet.” Lievens en zijn collega’s begeleidden vooral het bedrijfje More in het Expeditie Circulair!-project, een start-up dus. Daarnaast organiseerden ze ook een sessie rond business pitching, en een gesprek met experts van KBC omtrent de financiering van circulaire businessmodellen. Hier waren alle vier de bedrijven, alsook de andere ondersteuners, welkom.
More wil het pleisterafval van stukadoorwerken gaan inzamelen en verwerken in interieurproducten – onder andere designlampen. Met de hulp van de VITO-experts kreeg deze start-up snel een eerste zicht op de duurzaamheidswaarde van die case. “Pleisterafval recupereren door er waardevolle producten mee te maken, kan resulteren in duurzaamheidsmeerwaarde”, legt Gillabel uit. “Zo belandt het immers niet samen met het andere werfafval op de stortplaats of in de bouwput. Anderzijds hangt de duurzaamheidswinst sterk af van het transport van de resten naar de verwerkingsinstallatie van More. Als oplossing stelden wij daarom voor om de activiteiten lokaal en decentraal te organiseren, bijvoorbeeld door een microfabriek te voorzien, naast de bedrijfswerf.”
Bedrijven gezocht
Expeditie Circulair! duurde slechts een jaar, en het was dan ook niet de bedoeling om de vier deelnemende bedrijven volledig circulair te maken. “De transitie naar een circulair businessmodel is een langdurig en complex traject, dat bovendien van heel wat externe factoren afhankelijk is”, licht Gillabel toe. “Denk maar aan wetgeving of consumptiegedrag. We wilden hen een doorbraak (die ze zélf hadden bedacht) laten forceren en hen de inzichten en tools in handen geven om de verdere ontwikkeling daarvan mogelijk te maken. Uit de stappen die ze zelf vooruit hebben gezet, kunnen de bedrijven nu lessen trekken.” Dat geldt trouwens ook voor de vier ondersteuners. “We hebben dankzij dit project een beter zicht op de noden van ondernemers op vlak van circulair ondernemen, en welke rol VITO en andere actoren hierin kunnen opnemen. Dit werken we nu verder uit.”
Geïnteresseerde bedrijven kunnen bij VITO terecht voor begeleiding bij het uitstippelen van de weg naar een circulair businessmodel. Van een eerste verkenning van circulaire opportuniteiten op maat van het bedrijf, over het uitwerken van een visie en strategie, tot het opvolgen van de duurzaamheidsmeerwaarde. Zo koppelt VITO haar duurzaamheidsexpertise aan haar rol van integrator. “Wij kunnen bogen op heel wat kennis over de koppeling van duurzaamheid met economische meerwaarde. Maar we zitten ook in een heel sterk netwerk. We vormen dus een aanspreekpunt voor bedrijven die de omslag naar circulair ondernemen willen maken”, aldus Gillabel.
Ondernemers die alvast inspiratie willen opdoen, kunnen terecht bij de Circulator-webtool, die mede door VITO werd ontwikkeld. Hier vinden ze informatie over circulaire strategieën en businessmodellen, en hoe die concreet toepassing kunnen vinden.
De vier deelnemers aan Expeditie Circulair!
HaTwee
Activiteit: verdeler van coatingpoeder.
Case: nieuwe waardeketen (en businessmodel) opzetten voor de ‘huur’ van oppervlaktebehandeling, in de plaats van de levering van coatingpoeder alleen.
Rol van VITO: hulp bij het scherpstellen van de waardepropositie.
More
Activiteit: geen (wegens nog in start-upfase)
Case: inzameling van stukadoorafval en recyclage tot interieurproducten.
Rol van VITO: hulp bij het uitwerken van een businesscase en inzicht in de voorwaarden voor duurzaamheidswinst.
ETAP
Activiteit: ontwerper, producent en verdeler van verlichting voor industriële gebouwen.
Case: circulair LAAS-model (Light As A Service) operationeel uitrollen.
Rol van VITO: inzicht in de duurzaamheidsmeerwaarde van een langere levensduur en herstel/hergebruik van lichtarmaturen.
Out of Use
Activiteit: aanbieder van bedrijfsoplossingen voor de recyclage van ict-, elektrisch en elektronisch afval.
Case: aandeel van hergebruik van ingezameld ‘afval’ structureel doen groeien.
