De haven van Antwerpen en de regio eromheen vormen een chemiecluster van wereldformaat. In dat ecosysteem opereren uiteraard ook kennisinstellingen die technologie en innovaties aanleveren, en bedrijven die nieuwe kennis valoriseren en naar de markt brengen. De nieuwe incubator BlueChem in Antwerpen moet onderzoekers en firma’s zoveel mogelijk ondersteunen in de verdere ontwikkeling en ontplooiing van de duurzame chemie. Daarbij kunnen ze rekenen op de rijke expertise van VITO.
De nieuwe incubator opent in het voorjaar van 2020 haar deuren op de site van Blue Gate Antwerp (het vroegere Petroleum-Zuid), gelegen langs de Schelde ten zuiden van het Antwerpse stadscentrum. Bedoeling is onderdak te geven aan start-ups en groeibedrijven en hen te ondersteunen met specifieke dienstverlening en gespecialiseerd advies op maat. Een van de partners in BlueChem is VITO, dat kan bogen op een rijke en brede expertise rond duurzame chemie. ‘BlueChem wordt een echt ecosysteem voor duurzame chemie’, zegt Bruno Reyntjens van VITO. ‘Daar kunnen wij natuurlijk niet ontbreken.’ VITO heeft al een kantoor gereserveerd in het 3 400 m² grote gebouw dat in het voorjaar van 2020 wordt opgeleverd.
De plannen voor BlueChem zaten al een tijdje in de pijplijn. Aan het ambitieuze project gaat dan ook veel denkwerk vooraf, zoals een haalbaarheidsstudie in 2012. ‘Uit die studie bleek duidelijk dat er in Vlaanderen nood was aan een plek waar start-ups en groeibedrijven gerichte ondersteuning krijgen in duurzame chemie’, zegt Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van chemiefederatie essenscia Vlaanderen en voorzitter van de Raad van bestuur van BlueChem. ‘Traditioneel behoren we met de Antwerpse haven tot de wereldtop in de chemische industrie. We hebben een enorme productiecapaciteit, en zijn een sterke chemieregio. Maar op het vlak van onderzoek en het valoriseren van nieuwe kennis tot innoverende toepassingen, kunnen en moeten we beter doen.’ Volgens Beckx is er geen gebrek aan toponderzoek in de chemie in Vlaanderen, maar wordt de kennis die daarin ontstaat te weinig gevaloriseerd. Als voorbeeld geeft hij de Vlaamse biotechnologie. ‘Rond incubatoren aan universiteiten en andere onderzoeksinstellingen zijn tal van nieuwe biotechbedrijfjes ontstaan. Dat willen we ook bereiken met BlueChem.’
In BlueChem is plaats voor een twintigtal bedrijven, die er kantoorruimte kunnen huren, laboratoria of andere faciliteiten. Ze komen er terecht in een ecosysteem dat innovatie en ondernemerschap ademt en waar advies en ondersteuning op maat altijd beschikbaar is. Op elk gebied: van ICT over financieel en juridisch tot wetenschappelijk en technisch. Daar zorgen de zogeheten strategische partners voor: bedrijven als BNP Paribas Fortis (financiering van start-ups en scale-ups en financiële expertise in duurzaam ondernemen), Deloitte (strategisch advies in business development), Laga (juridische ondersteuning) en Port of Antwerp (begeleiding bij pilootprojecten en industriële opschaling).
De ijzersterke dienstverlening moet het voor jonge bedrijven makkelijker maken om hun chemie-activiteiten te ontplooien. Beckx heeft het over het ‘ontzorgen’ van bedrijven. ‘Door hen continu bij te staan, zorgen we ervoor dat ze zich zoveel mogelijk kunnen concentreren op hun core business: duurzame chemische innovatie.’
De focus van BlueChem ligt dus op innovatie en ondernemerschap in duurzame chemie. Meer bepaald op de valorisatie van afval- en reststromen, de optimalisatie van industriële processen (minder grondstoffen en energie) en de ontwikkeling van hernieuwbare chemicalieën (uit andere grondstoffen dan aardolie, bijvoorbeeld uit CO2) en duurzame producten. Dat strookt mooi met de activiteiten van VITO, dat al jarenlang onderzoek doet op deze thema’s. ‘We zien vandaag veel start-ups en KMO’s ontstaan rond duurzame chemie’, zegt Reyntjens. ‘Die hebben nood aan infrastructuur en een ecosysteem.’
De ‘chemiecampus’ van BlueChem zal drie volledig afgewerkte labo’s omvatten, bovenop twaalf laboruimten met enkel nutsvoorzieningen en een basisinrichting die de huurders zelf naar hun eigen behoefte kunnen inrichten. Elke huurder krijgt ook een rugzakje mee in de vorm van een starterssubsidie uit het BlueChem Kickstart Fund – het project wordt trouwens ondersteund door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de Vlaamse overheid, alsook door de stad Antwerpen. Daarnaast zijn er nog gewone privékantoren, alsook de kantoren van VITO en Catalisti, de Vlaamse speerpuntcluster voor chemie en kunststoffen. Tot slot krijgt het complex ook enkele vergaderzalen.
Het is overigens niet de bedoeling dat bedrijven zich permanent vestigen in BlueChem. Reyntjens: ‘Idealiter zullen succesvolle bedrijven zich gaan opschalen en elders vestigen, bijvoorbeeld op andere bedrijventerrein van Blue Gate. Of waarom niet in een van de vele proeftuinprojecten in Vlaanderen?’
Het dagelijkse management van de incubator komt in handen te liggen van Leentje Croes, die overkomt van Catalisti. ‘Met BlueChem willen we meer bieden dan enkel een kantoor of labo’, zegt Croes. ‘We zien nog te vaak dat een beloftevol jong bedrijf worstelt om zijn onderzoek te valoriseren, of zelfs de boeken moet dichtdoen door te weinig financiële middelen. Dankzij de samenwerking met onze partners kan BlueChem hen ook daarin begeleiden. En via Catalisti hebben bedrijven toegang tot een nog groter netwerk dat ervoor zorgt dat bedrijven elkaar vinden en kennis kunnen uitwisselen.’
