Monitoring op basis van satellietbeelden kan ook vlassers helpen in het beheer van hun percelen, die vaak erg ver uit elkaar liggen. Voor het project Flaxsense 2.0 wordt het bestaande WatchITgrow-platform gebruikt en verder uitgebreid. Dat zal vlassers toelaten om hun percelen vanop afstand op te volgen. Bij de uitbreiding van het platform voor de vlasteelt is ook VITO betrokken. Het hele project kan alvast op veel enthousiasme rekenen bij de Belgische vlastelers. ‘Er staat een jonge generatie klaar die volledig openstaat voor digitale hulpmiddelen.’
De vlasteelt is een atypische landbouwsector. Doordat er maar om de zes à zeven jaar op hetzelfde perceel vlas kan worden geteeld, opereren de meeste vlassers binnen een zeer grote actieradius. Niet zelden liggen hun percelen – die ze doorgaans pachten bij een boer – tientallen tot zelfs honderden kilometers uit elkaar. Ze leggen dus heel veel kilometers af om hun gewassen ter plaatse op te volgen en ze zijn zo al snel enkele dagen per week onderweg. Die nauwe opvolging is nodig, want vlas heeft een kort groeiseizoen (100 dagen) en is heel gevoelig voor veranderingen in de bodem.
Met precisielandbouw gewassen monitoren vanuit de ruimte
Bij het Vlaamse landbouwonderzoekscentrum Inagro liep een paar jaar geleden de vraag binnen van enkele vlassers over wat precisielandbouw voor hun sector kon betekenen. En of er een manier was om hun lange reistijden enigszins te beperken. Inagro behandelde de vraag in 2019 in het kader van een eenjarig project, samen met ILVO, waarin enkele vlaspercelen werden bestudeerd aan de hand van satellietbeelden. ‘We konden verschillende gewasindicatoren onderscheiden die nuttig zijn voor de vlassers’, zegt Lies Willaert van Inagro. Als vervolg werd dan in 2021 een volwaardig project opgestart rond digitale monitoring van vlaspercelen op basis van satellietbeelden. Aan Flaxsense 2.0, dat ondersteund wordt vanuit VLAIO (en ook een klein deel via de sectororganisatie BO Vlas & Hennep), werken behalve Inagro en het Algemeen Belgisch Vlasverbond (ABV) ook ILVO en natuurlijk VITO mee, dat jarenlange kennis en ervaring bezit op het gebied van precisielandbouw met remote sensing.
Het project Flaxsense 2.0 duurt vier jaar (2021 tot 2025) en laat zo toe om vier groeicycli van vlas te monitoren vanuit de ruimte. ‘Jaarlijks volgen we een twintigtal percelen op. We zoeken naar verbanden tussen wat we zien op de satellietbeelden en wat de vlassers effectief zien op het veld’, zegt Isabelle Piccard van VITO. Het gaat dan om indicatoren zoals gewashoogte, de hoeveelheid biomassa, gewasstadium, enzovoort. Op basis van die indicatoren beslissen vlassers wanneer, waar en hoe ze best ingrijpen, bijvoorbeeld met groeiregulatoren – voor een goede kwaliteit van de vlasvezels is een homogene oogst belangrijk en daarvoor is een constante groei noodzakelijk.
De resultaten van dit onderzoek en de aangepaste tools zullen binnenkort ook beschikbaar zijn via het WatchITgrow-webplatform, dat VITO oorspronkelijk ontwikkelde voor de aardappelteelt. Vlassers zullen dan toegang kunnen krijgen tot alle informatie die voor hen relevant is om hun teelten vlot en efficiënt – en dit allemaal vanop afstand – op te volgen.
Bij het project zijn ook een vijftal vlassers nauw betrokken. Het is immers op basis van hun input, letterlijk vanuit het veld, dat de verbanden met de zichtbare elementen op de satellietbeelden worden gekalibreerd. Willaert: ‘We merken bij de vlassers dat ze helemaal openstaan voor digitale hulpmiddelen. Het gaat vaak ook om jonge mensen die klaarstaan om de bedrijven van hun ouders over te nemen.’ Ons land telt overigens 45 actieve vlassers die percelen beheren verspreid over de hele (zand)leemstreek die loopt van Noord-Frankrijk over België tot Nederland – in ons land gaat het om ongeveer zestienduizend hectare vlasgrond.
De grafiek geeft het verloop van de vegetatie-index of ‘groenheid’ weer (afgeleid uit satellietbeelden), de neerslag en de temperatuursom voor een vlasperceel. Op basis van de temperatuursom wordt ook het ontwikkelingsstadium van het vlas geschat (opkomst, bloei, afrijping). Onderaan zie je nog de reeks van beschikbare satellietbeelden (vegetatie-index) voor dit perceel.
Een duurzamere en competitievere vlasteelt
Dieter Vanovertveldt van vlasbedrijf Debruyne uit Ardooie is een van de deelnemende vlassers. Hij gebruikt de aangepaste versie van WatchITgrow om wat hij ziet op zijn percelen door te geven aan de onderzoekers van het project. ‘Een methode om meer vanop afstand te monitoren is heel welkom, want de reistijden tussen de verschillende percelen lopen soms erg hoog op. Als ik dankzij de aangepaste tools meer tijd heb voor ander werk, dan is dat al een mooie winst.’
Verder kan de aangepaste tool heel nuttig zijn om tijdig in te grijpen op de percelen. Vanovertveldt: ‘De kwaliteit van het vlas dat we oogsten is enorm belangrijk. Soms zijn groeiregulatoren nodig en daarbij is een goede timing cruciaal.’
Flaxsense 2.0 zal helpen om de vlasteelt, die in ons land quasi als erfgoed kan worden beschouwd, duurzamer en ook competitiever te maken. Vlas op zich is al een zeer duurzaam gewas omdat het zeer veel koolstof opslaat. De toekomst voor de sector oogt in ieder geval rooskleurig, want vlas wordt behalve voor linnen (de meest gebruikelijke toepassing) in steeds meer neventoepassingen verwerkt. ‘We zien de laatste tijd een sterke opwaardering van de korte vlasvezel’, zegt Véronique Standaert van het ABV. ‘Ook die kan worden gebruikt in textiel, maar daarnaast ook in bouwproducten zoals isolatiemateriaal en natuurlijk in vlasvezels ter versterking van composietmaterialen – als alternatief voor glasvezels. En dan is er natuurlijk nog de bekende toepassing van de dollarbiljetten.’
Ook vlasser Vanovertveldt zet al in op korte vlasvezels. ‘Die zijn even sterk als lange glasvezels maar wel lichter, waardoor ze minder bijdragen aan het gewicht van composietmaterialen. Dat is bijvoorbeeld belangrijk in vliegtuigonderdelen, waardoor de toestellen minder verbruiken.’
Het gebruik van vlas is overigens niet alleen duurzamer dan bij glasvezels of andere natuurlijke vezels, de grondstof komt ook nog eens van hier. Dit leidde al tot de introductie van een heus kwaliteitslabel ‘European Flax’, voor in Europa geteeld en tot vezel verwerkt vlas. Deze vezel wordt vandaag vooral in China en India verder verwerkt. Binnen Europa wordt de verdere verwerking van de vezel ook opnieuw opgestart, zodat alles van teelt tot en met verwerking binnen Europa kan blijven, wat zeer belangrijk is voor de verdere uitwerking in het kader van duurzaamheid.
