Gust'eaux/BOSAQ: een glaasje water van eigen bodem

De waterzuivering bij Gust’eaux kwam er in het kader van I-Qua, een Vlaams-Nederlandse samenwerking rond afvalwater met Europese steun. Het demonstratieproject toont dat het mogelijk is om lokaal drinkbaar water te ontginnen op plaatsen zonder aansluiting op het waternet. Het project is dan ook ontzettend interessant, niet enkel voor onze regio, maar ook op wereldschaal, in afgelegen gebieden waar drinkbaar water een probleem is.

De technologie om tot voedselveilig drinkwater te komen, komt van een jong bedrijf in Gent, BOSAQ. Vanuit Johannesburg, Zuid-Afrika, vertelt oprichter Jacob Bossaer over BOSAQ en de zin van decentrale drinkwatervoorziening en slim waterbeheer.

Water zuiveren, was dat altijd je missie?

“Helemaal niet. (lacht) Eigenlijk ben ik er per toeval ingerold. De eerste zaadjes voor BOSAQ werden gelegd in Antarctica. Vijf seizoenen lang was ik er wateringenieur op het Belgisch poolstation. Daar is helemaal geen aansluiting op water, dus moesten we het water van de site wel zo goed mogelijk hergebruiken. Ik was  verantwoordelijk voor een systeem waarmee we ons afvalwater opnieuw konden gebruiken in de douche, of om het toilet  door te spoelen. Alles gebeurde er met hernieuwbare energie. Ondertussen sleutelde ik aan een systeem om sneeuw om te zetten in drinkwater. Zo’n installatie stond er al voor mijn komst, maar ze werkte niet. Dat ik eigenlijk weinig van water wist, was mijn grote voordeel. Ik ben opgeleid als chemisch ingenieur, gespecialiseerd in petrochemie. In die periode werkte ik elk jaar acht maanden in de petrochemie, waarna ik opnieuw vertrok naar Antarctica. Door mijn outsider-blik heb ik risico’s durven nemen die wateringenieurs misschien niet zouden nemen. Maar tot iedereen zijn verbazing met resultaat: we dronken sneeuwwater met toegevoegde mineralen dat, na consumptie, via het toilet kon worden hergebruikt in de douches, wasmachines, lavabo’s en opnieuw in de toiletten.”

Hoe werkt het precies? De zuiveringsinstallatie bestaat uit een combinatie van natuurlijke en hoogtechnologische tussenstappen. Eerst wordt het vet van het keukenwater gescheiden en stroomt het toiletwater naar een septische put. Van daaruit loopt het water verder naar een biologische plantenfilter, die heel wat vervuiling opneemt. Na de plantenfilter komt het water terecht in een reservoir. Hoewel dat water er al helder uitziet, is het nog niet klaar om te drinken. Daarvoor moet het eerst nog door een zuiveringssysteem waar het water wordt gefilterd met een reeks hoogtechnologische technieken zoals ultrafiltratie, omgekeerde osmose, LED-UV en een ionenwisselaar. Uit de kraan van die installatie kan Gust’eaux elke dag tot twee kubieke meter kwaliteitsvol, veilig, vergund drinkwater tappen.

Dat was de basis van BOSAQ?

“Vier jaar geleden liep het mis met de poolbasis en besliste ik om niet terug te keren naar mijn oude job in de petrochemie, maar om voor mezelf te beginnen en het op onze manier aan te pakken. Aan een goede vriend, chemisch ingenieur Pieter Derboven, vroeg ik om er mee in te stappen. Zo werd BOSAQ geboren, wat staat voor BOSsaer en AQua, het latijn voor water.

Wat doet BOSAQ precies?

“We ontwikkelen voornamelijk technologische systemen voor ‘decentrale drinkwatervoorziening’. Daarbij richten we ons vooral op afgelegen gebieden. Daarnaast leveren we advies aan bedrijven rond watermanagement. En onze vzw, Water Heroes, helpt kwetsbare lokale gemeenschappen bij de toegang tot betere sanitaire faciliteiten en helder drinkwater. Vandaag hebben zo’n 663 miljoen mensen onvoldoende toegang tot gezond drinkwater.”

Bij Gust’eaux waarderen jullie afvalwater op tot drinkwater.

“Dat klopt, wij plaatsten de filters die het water uit de plantenfilter zuiveren. Het biologische proces waarmee het afvalwater wordt omgezet in oppervlaktewater was in handen van ECOZ ® by Wouter Igodt. Ons systeem bouwt verder op dat van hen. In de praktijk waardeert BOSAQ vooral grond-, regen- en oppervlaktewater op tot drinkwater, zonder die biologische tussenstap. Restaurant Gust’eaux was voor ons een ideale democase om ons systeem op de kaart te zetten in België omdat de locatie niet is aangesloten op een centraal waternet.”

Op heel wat sites koppelen jullie ook een bottelmachine aan de installaties.

“Klopt. Daarmee maken we het gezuiverde drinkwater - met toegevoegde mineralen - beschikbaar voor de buurt. Het water verkopen we in metalen of glazen flessen, die gebruikers dan terugbrengen en die op de site gezuiverd en hergebruikt worden.”

Ook die zuivering gebeurt zonder chemicaliën.

“Dat is zo. We proberen daarbij op zoveel mogelijk manieren water te besparen. Onze installaties zijn zo gebouwd dat je geen chemicaliën nodig hebt, want ons systeem is eigenlijk een koppeling van fysische reacties. Dat zorgt ervoor dat onze waterzuivering ook gebruikt kan worden in gebieden waar onderhoud moeilijk is.”

Waar staan jullie installaties?

“We hebben er vijf in Suriname en er is er eentje hier in Zuid-Afrika, in het Krugerpark. Er worden op dit moment nog twaalf dorpen voorbereid op de komst van een decentrale drinkwaterzuivering in Suriname. De meeste waterzuiveringsinstallaties plaatsen we in opdracht van lokale overheden, vaak dus in het buitenland.”

Hoe zit het met risico’s voor de gezondheid? Afvalwater en oppervlaktewater wisselen wel eens van samenstelling. Kan een waterzuiveringssysteem wel in alle gevallen de juiste kwaliteit garanderen?

“We merken dat heel wat overheden zich daar inderdaad vragen rond stellen. Bij Gust’eaux werd ons drinkwater alvast opgevolgd door de Vlaamse Milieumaatschappij en kregen we de nodige vergunningen van het FAVV. Op dit moment testen we sensoren aan een prijs tussen de 50 en 70 euro. Hopelijk kunnen we ze volgend jaar op grote schaal inzetten, zodat ook de monitoring gemakkelijker gaat en betaalbaar wordt.”

Gezuiverd toiletwater drinken: is dat voor sommigen niet een drempel te ver?

“Met dit project wilden we aantonen waar we toe in staat zijn met onze technologie. In het restaurant merken we alvast dat heel wat mensen er open voor staan. Maar het blijft psychologisch toch wel aanpassen. Het is ook niet de bedoeling van BOSAQ om dit concept te commercialiseren. Bij een demoproject rond zuivering van oppervlaktewater op Tomorrowland vulde het publiek een vragenlijst in. Daarin stond 98,8 procent van de ondervraagden positief tegenover drinkwater van dergelijke omgevingsbronnen. De laatste tijd kwamen ook heel wat vastgoedontwikkelaars naar ons met vragen. Water lokaal zuiveren spreekt tot de verbeelding.”

Gaan jullie de concurrentie aan met centrale waterbedrijven?

“Neen. Centrale watervoorziening werkt goed in een stedelijke context. Maar op het platteland, waar weinig bebouwing is, is het vaak niet de beste oplossing. Wanneer er maar weinig gebouwen aangesloten zijn op een lange waterleiding staat het water soms stil, en dat is een risico voor de kwaliteit. Daarnaast kan lokaal water zuiveren ook financieel interessanter zijn: als je weet dat één kilometer pijpleiding tussen 150.000 en 250.000 euro kost, en ons systeem enkele duizenden euro per woning of een aantal woningen, is de rekening snel gemaakt. Onze decentrale systemen zijn vooral een goede aanvulling op zo’n centraal systeem. We spreken van een hybride drinkwatervoorziening, dus we zien onszelf echt niet als concurrenten. Wat wij bijleren delen we dan ook graag met de sector. Waarom bepaalde dingen werken, waarom niet. Drinkwater is té belangrijk om voor jezelf te houden.”

Interview en tekst: journalist Isabelle Vanhoutte