Wat is een slimme straat?

Een modulair concept dat aanpasbaar is per project, dat was de insteek. Zo de slimme straat niet alleen opgebouwd rond collectief regenwaterbeheer, maar is er ook aandacht voor de nutsleidingen en de integratie van bomen.

De slimme straat bestaat uit een aaneenschakeling van U-vormige betonbakken die uit een buffer- en infiltratiezone bestaan. Zo kan het regenwater dat valt op daken en verharding lokaal maximaal worden vastgehouden, hergebruikt of gefilterd. Dat concept is volledig in lijn met de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater (GSVH), waarbij het Ladder van Lansink principe (afstroom vermijden > hergebruik > infiltratie) voorop staat.

De slimme straat maakt een onderscheid tussen twee types regenwater. Zo komt het regenwater afkomstig van de daken rechtstreeks in de bufferzone terecht, waarvan de overloop geconnecteerd is met een infiltratiezone. Het water van de bestrating daarentegen gaat rechtstreeks naar de infiltratiezone. De drainerende wanden van de infiltratiezone zorgen ervoor dat het water langzaamaan in de ondergrond dringt. De verschillende bufferzones zijn met elkaar geconnecteerd en vormen samen een ‘bufferstraat’ waaruit lokale watervragers water kunnen gebruiken. Er is een overstort naar het riool voorzien, maar de we verwachten dat die nooit nodig zal zijn waardoor het water maximaal ter plaatse blijft.

De bufferstraat is slim gemaakt door een centraal pompsysteem te integreren voor het regenwaterhergebruik, maar ook door ruimte boven de bufferzones voor nutsleidingen zoals elektriciteits- & databekabeling en drinkwatertoevoer. Die leidingen worden netjes op racks voorzien. De bovendekplaten zijn gemakkelijk afneembaar via een graafkraan dankzij een systeem met zuignappen. Resultaat: geen kluwen van netwerkkabels en -leidingen in de ondergrond met alle nodige hinder tot gevolg (zoals graafschade, ellenlange zoektochten naar de juiste kabels, of het openbreken van voet- en fietspaden).

Klimatologische en demografische uitdagingen maken de nood aan groen in een stedelijke context steeds groter. Binnen de slimme straat krijgen bomen dan ook een centrale plaats zodat ze kunnen groeien in optimale omstandigheden. Dat kan dankzij de boombunkers, waarin een boom 15 m³ ruimte krijgt om zich ondergronds ten volle te ontwikkelen. De watervraag en de conditie van de boom primeert binnen de slimme straat, waardoor in winterperiodes de instroom van zouten vermeden wordt door dankzij een zoutslot. 

In de praktijk

In Wiekevorst is de slimme straat een eerste maal in de praktijk uitgevoerd op een nieuwe verkaveling met 33 woningen en een dokterspraktijk. De werken werden uitgevoerd door B-rain Connect en gefinancierd door de vastgoedontwikkelaar. Eigenaarschap en beheer van de infrastructuur werden bij de oplevering overgedragen naar het lokale waterbedrijf en rioolbeheerder Pidpa. De slimme straat in Wiekevorst wordt eind juni 2025 gefinaliseerd. Er zijn al elf woningen bewoond en tegen januari 2026 zullen ook de overige tweeëntwintig woningen ingenomen zijn. Pidpa is ook gestart met de monitoring van de regenwaterbeschikbaarheid, het verbruik en de kwaliteit.

De bewoners worden dankzij die collectieve aanpak volledig ontzorgd. De woningen hebben geen individuele regenwaterput meer, maar zijn geconnecteerd met de collectieve buffer. Toiletten, wasmachines en buitenkraantjes zijn allemaal op het regenwaternet aangesloten, in overeenstemming met de GSVH. Pidpa neemt het bekeer voor zijn rekening, inclusief onderhoud en toelevering van zowel drinkwater als behandeld regenwater. Elke woning is dan ook uitgerust met twee watermeters. De bewoners zijn tevreden, weten goed hoe het concept werkt en ervaren het als een goede praktijk.

Om een kwalitatieve alternatieve waterbron aan te bieden die vrij is van geur, kleur en zwevende deeltjes voorziet Pidpa een collectieve voorbehandeling via voorfilters en een actief koolfilter. Als er niet voldoende regenwater beschikbaar is, wordt er automatisch aangevuld met drinkwater. Naast de verkaveling ligt een SPAR filiaal met een groot dakoppervlak. De supermarkt heeft zelf geen grote watervraag heeft, en ook dat regenwater wordt afgeleid naar de bufferzone op de verkaveling. Een mooie winst van hemelwater voor de woningen die het kunnen hergebruiken.

De slimme straat biedt nóg een voordeel, want water kan er in een ruimer gebied geïnfiltreerd worden. Zo wordt water standaard via infiltratiebuizen afgeleid richting infiltratiezones, maar in de slimme straat wordt er een infiltratielint gecreëerd over de volledige site. 

Wat brengt de toekomst?

De komende jaren wil Pidpa verder leren uit het project in Wiekevorst en eventuele nieuwe projecten rond collectief regenwaterbeheer, maar ook uit de samenwerking met andere nutsbedrijven die het slimme straat concept willen hanteren. Zo wil Pidpa beter zicht krijgen op het omslagpunt waarbij een collectieve aanpak rond regenwater als decentrale waterbron economisch rendabel wordt t.o.v. het centrale drinkwaternet. Ook wil het waterbedrijf de impact op de centrale levering in kaart brengen, want een toename van decentrale waterinzameling en -verdeling zal impact hebben op de exploitatiekost voor drinkwaterlevering. Verder is er ook nood aan een beter zicht op de  verwachtingen van de eindgebruiker. Aanvaardt een eindgebruiker een lager service-level voor regenwaterlevering (bv. alleen interventies tijdens de werkuren) dan bij drinkwaterlevering (7 op 7) of hoe wordt hier best mee omgegaan?

Ook wil Pidpa verder ervaring opdoen rond de samenwerking met andere nutsmaatschappijen en telecombedrijven. In Wiekevorst bestaat een overeenkomst tussen Pidpa en de bedrijven die nutsleidingen in de bakken hebben gelegd. Het gaat onder andere over afspraken rond interventietermijnen (vanaf oproep, hoeveel tijd voorzien om erin te kunnen werken). Pidpa is hierbij verantwoordelijk om de bakken open te maken, leeg te pompen en werkklaar te maken.

Verder biedt het concept niet alleen veel potentieel bij nieuwe woonontwikkelingen, maar zeker ook op bedrijventerreinen en voor fietspaden. De slimme straat biedt een goed alternatief op plaatsen waar weinig ruimte is voor buffering en infiltratie via open structuren zoals WADI’s en open bekkens.

Het project slimme straat omvat momenteel vooral een samenwerking tussen B-rain Connect  en Pidpa. Ook een andere (water)bedrijven tonen interesse, zowel in Vlaanderen als daarbuiten. Momenteel wordt het concept in een aantal projecten (kmo-zone, woonwijk met warmtenet en een fietspad) ingetekend. Eén ding is zeker, de slimme straat biedt veel potentieel en evolueert hopelijk naar een best practice in binnen- en buitenland!