Bouwen aan een duurzame toekomst: Kan de bouwsector in de EU het voortouw nemen?
Wat als gebouwensystemen – de gebouwen waarin we wonen, werken, leren en samen komen – de weg kunnen wijzen naar een duurzamere toekomst? Het recent gepubliceerde rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA), “Addressing the Environmental and Climate Footprint of Buildings”, schetst een transformatief pad voor de gebouwensector in de EU.
Waarom gebouwen essentieel zijn voor duurzaamheid
Gebouwen zijn verantwoordelijk voor meer dan 30% van de totale milieuvoetafdruk van de EU en vormen daarmee de sector met de grootste impact. De milieu- en klimaatvoetafdruk van gebouwen aanpakken is daarom cruciaal. Dit vraagt om een grondige analyse van het huidige Europese gebouwenbestand en een heldere strategie om gebouwen duurzamer te maken.
Het EEA-rapport biedt een geïntegreerde en toekomstgerichte analyse van de gebouwensystemen in de EU en onderzoekt concrete opties om de impact van gebouwen te verminderen. EnergyVille/VITO speelde een sleutelrol in de totstandkoming van dit rapport.
Over ETC CE
De European Topic Centres (ETC's) worden door het European Environment Agency (EEA) aangewezen via een Europese aanbestedingsprocedure. Er zijn zeven ETC's actief, en VITO speelt hierin een belangrijke rol. VITO coördineert twee van deze centra en draagt bij aan het werk van nog twee andere.
Een grondige analyse van gebouwensystemen in Europa gedurende de levenscyclus
Het rapport biedt een gedetailleerd overzicht van de impact van gebouwensystemen in Europa en belicht daarbij de milieukundige, economische en maatschappelijke dimensies. Door deze aspecten over de volledige levenscyclus van gebouwen te analyseren, biedt het rapport een holistische visie op de transitie naar een duurzamer gebouwensysteem.
- Milieu-impact: Gebouwen dragen het meest bij aan de milieudruk in Europa. Ze zijn verantwoordelijk voor meer dan 30% van de milieuvoetafdruk van de EU, 42% van het jaarlijkse energieverbruik en 35% van de uitstoot van broeikasgassen. Daarnaast verbruiken gebouwen jaarlijks ongeveer 30% van alle grondstoffen in de EU. Dit benadrukt het belang van een efficiënter gebruik van hulpbronnen.
- Economische betekenis: De bouwsector is een pijler van de Europese economie, met een marktwaarde van €1,7 biljoen en meer dan 20 miljoen jobs. Toch blijft het een uitdaging om economische groei te combineren met duurzaamheid. Het toepassen van circulaire ontwerpprincipes en materialen met een lage milieu-impact biedt een kans om economische voordelen te koppelen aan ecologische verantwoordelijkheid.
- Maatschappelijke trends: Maatschappelijke trends hebben een grote invloed op de toekomst van het Europese gebouwenbestand. Een vergrijzende bevolking en toenemende welvaart vergroten de vraag naar gebouwen die energie-efficiënter, beter aanpasbaar, en afgestemd zijn op wijzigende behoeften. Urbanisatie leidt tot een toenemende vraag naar nieuwbouw, met name in steden, waar duurzame en klimaatbestendige oplossingen essentieel zijn. De toenemende impact van klimaatverandering vereist dat gebouwen niet alleen sterk genoeg zijn om extreme weersomstandigheden te doorstaan, maar ook actief bijdragen aan bredere strategieën voor klimaatadaptatie en -mitigatie.
Deze onderling verbonden factoren benadrukken de dringende noodzaak van systemische veranderingen. Het rapport stelt dat een geïntegreerde aanpak essentieel is om een gebouwensysteem te ontwikkelen dat economische groei, milieubescherming en maatschappelijke behoeften in balans brengt.
De noodzaak van een geïntegreerd Europees beleidskader
Hoewel huidige beleidsmaatregelen zich richten op specifieke aspecten – zoals energie-efficiëntie, afvalbeheer en uitstoot – benadrukt het rapport de behoefte aan een overkoepelend beleidskader. Dit kader moet alle fasen van de levenscyclus van gebouwen bestrijken en zowel milieu- als klimaatdoelen integreren. Een dergelijke strategie zou helpen om synergiën te identificeren, compromissen te vermijden en een samenhangend kader voor duurzaamheid te bieden.
Een visie voor 2050: zes principes voor een duurzaam gebouwensysteem
Het rapport schetst zes fundamentele principes die de weg wijzen naar een duurzaam gebouwensysteem in 2050:
- Renovatie van bestaande gebouwen prioriteren om te voldoen aan de vraag naar extra ruimte en de EU-gebouwvoorraad te verbeteren.
- Circulaire nieuwe gebouwen ontwerpen om hulpbronnen efficiënter te gebruiken en afval te verminderen.
- Gebruik van bouwmaterialen met een lage milieu-impact gedurende hun volledige levenscyclus.
- De overgang naar groene energie ondersteunen door gebouwen in te zetten in lijn met regelgeving zoals de Energy Performance of Buildings Directive.
- Een duurzame bouwsector bevorderen die bestand is tegen klimaatverandering, ecosysteemdiensten levert en bijdraagt aan de regeneratie van natuur en biodiversiteit.
- Een eerlijke en inclusieve transitie garanderen die alle belanghebbenden ten goede komt.
Slimmere beleidsvorming voor een duurzame toekomst
Beleidsvorming die zich richt op deze zes principes kan niet alleen de milieuprestaties van gebouwen verbeteren, maar ook economische en sociale voordelen opleveren. Een levenscyclusbenadering – die verder kijkt dan individuele gebouwen, en de bredere systemen zoals energie, transport en waterbeheer mee in rekening neemt – is daarbij cruciaal. Deze geïntegreerde aanpak houdt rekening met deze onderlinge verbanden om producten, gebouwen, beleidsmaatregelen en stimulansen te ontwikkelen. Dit leidt tot een efficiënter gebruik van hulpbronnen en lagere emissies. Het bevordert ook veerkrachtige en zelfvoorzienende stedelijke ecosystemen. Deze aanpak draagt niet alleen bij aan duurzaamheid, maar stimuleert ook blijvende milieu-, economische en maatschappelijke veranderingen.
Samenwerking als sleutel tot succes
Een duurzame transitie vereist samenwerking tussen sectoren en stakeholders. Architecten, beleidsmakers en industrieën kunnen door gezamenlijke innovatie de impact van gebouwensystemen transformeren.
Carolin Spirinckx, Project Manager bij VITO/EnergyVille, vat het perfect samen:
“De toekomst is duidelijk: renoveren met duurzame materialen, klimaatbestendigheid verbeteren en werken met de natuur zijn essentiële stappen om samen een betere toekomst te bouwen. De visie van het EEA wijst ons de weg vooruit.”
De bij dit rapport betrokken VITO/EnergyVille-collega’s Carolin Spirinckx, Steven Claes en Joana Gonçalves bedanken hun collega’s van de andere ETC CE-partnerorganisaties Hun actieve bijdragen en constructieve samenwerking waren cruciaal voor de totstandkoming van dit rapport.
- Margareta Wahlström – VTT
- Giovanni Marin – SEEDS
- Alessio D’Amato – SEEDS
- Arlind Xhelili – CSCP
- Emanuele Di Francesco – WRF
