Een referentielabo voor binnenluchtkwaliteit

Dertig kuub, zo groot is de nieuwe testkamer voor binnenluchtkwaliteit van VITO, op de site van de Health Hub in Mol, waar het team luchtkwaliteitsmetingen haar thuis heeft. Dat we de grootte van de kamer, die zich op de kelderverdieping bevindt, uitdrukken in volume heeft zo zijn reden. Ook de luchtverversingsgraad van de kamer, die eenvoudig kan worden aangepast, wordt zo uitgedrukt. Via inox buizen wordt verse lucht in de testkamer aangevoerd, doelbewust ‘bevuild’ met chemische stoffen of partikels, en dit via een raster met kleine openingen. Zo wordt de aangevoerde lucht mooi homogeen verdeeld in de ruimte. Daarna kan bijvoorbeeld een luchtzuiveraar zijn werk doen, en op basis van een meting van de uitgaande lucht kan dan de efficiëntie van het apparaat onderzocht worden.

Adequaat management

Het belang van een goede binnenluchtkwaliteit, zowel in publieke gebouwen als in elke huiskamer, is de laatste jaren sterk doorgedrongen. De coronapandemie, waarbij we leerden de binnenluchtkwaliteit continu te monitoren aan de hand van CO2-metingen, heeft hier zeker sterk aan bijgedragen. Bij een te hoge CO2-waarde wordt nu vaak het raam opengezet, een traditionele maar effectieve manier van luchtverversing. Maar in een aantal gevallen is dat toch onvoldoende. Zeker in grote ruimten waar veel mensen samenkomen is een adequaat management van de binnenluchtkwaliteit nodig. ‘De kern is de beperking van vervuilingsbronnen, en aanvullend kun je ventileren’, zegt Jeroen Van Deun van VITO. ‘Als dit onvoldoende is, dan kan het eventueel worden opgelost met een luchtzuiveringssysteem.’

In 2024 wordt in België een nieuwe (federale) ventilatiewet van kracht rond binnenluchtkwaliteit in publieke gebouwen (in de horeca-, sport- en evenementensector). Die moet er de komende jaren voor zorgen dat mensen elkaar kunnen ontmoeten in publieke ruimtes waar de kwaliteit van de binnenlucht opgevolgd wordt. Aan de hand van een label zal de uitbater bezoekers dan informeren over de doeltreffendheid van ventilatie en eventuele luchtzuivering in het gebouw.

Ook werkt de federale overheid aan een strategie om luchtzuivering mee te nemen als een aanvulling op bijvoorbeeld mechanische ventilatie. Een vraag die zich daarbij stelt is: hoe wordt de bijdrage van een luchtzuiveringssysteem in een gesloten ruimte afgewogen ten opzichte van de aanvoer van verse buitenlucht? Vandaag zijn er al tal van luchtreinigers, groot en klein, op de markt, maar van een stringente normering is voorlopig nog geen sprake. Van Deun: ‘De normering is nu nog beperkt tot de zogeheten clean air delivery rate (CADR), die min of meer zegt hoe snel een apparaat een bepaalde hoeveelheid lucht kan verversen. Er bestaan bovendien verschillende protocollen om deze te bepalen, en verder worden niet alle bepalingen van de CADR behandeld door onafhankelijke laboratoria. Tenslotte wordt er vaak ook geen rekening gehouden met de effectieve impact op de gehele binnenluchtkwaliteit. Dat kunnen we nu dus onderzoeken in onze nieuwe testkamer, die je ook kunt beschouwen als een referentielabo.’

Reallife-scenario’s

De VITO-testkamer is uniek in België. Ze werd gebouwd door een West-Vlaams bedrijf dat gespecialiseerd is in de bouw van modulaire units. ‘Onze testkamer kun je vergelijken met een cleanroom, zij het dan een verbeterde versie’, gaat Van Deun verder. ‘Ze is niet alleen volledig stofvrij, maar de materialen waaruit ze is opgetrokken produceren ook geen vluchtige organische stoffen, zogenoemde VOC’s.’ Bovendien heeft de ruimte een hoge luchtdichtheid en is ze omgeven door een thermisch isolerende ‘kooi’ die toelaat de parameters binnen nauwgezet te regelen, zoals temperatuur en luchtvochtigheid. Het unieke karakter schuilt tot slot ook in de afwerking door de VITO-experts. ‘We hebben zelf extra infrastructuur voorzien, die van onze testkamer een state-of-the-art unieke faciliteit maakt.’ 

In de testkamer kunnen reallife-scenario’s worden gesimuleerd, zoals een woonkamer maar ook een kantoorruimte, al dan niet met mensen. Door meubilair te plaatsen of door activiteiten uit te voeren in de ruimte, kan dan de impact van specifieke scenario’s op de luchtkwaliteit worden onderzocht, en welke de invloed is van luchtreinigers of andere systemen hierop. Ook kunnen de VITO-onderzoekers doelbewust stoffen gaan verspreiden in de kamer, VOC’s bijvoorbeeld maar evengoed biologische partikels zoals virusdeeltjes. Van Deun: ‘Het spreekt voor zich dat we ook aan corona gerelateerd onderzoek zullen doen, al zullen wij wel werken met onschuldige virussen die het coronavirus simuleren.’

Aan werk hebben de VITO-luchtkwaliteitsexperts voorlopig geen gebrek. De komende maanden is de testkamer al volgeboekt. ‘We starten met enkele industriële klanten die hun luchtreinigers willen testen. Voor de duidelijkheid: daarbij voeren de VITO-experts de tests uit’, aldus Van Deun. Daarnaast staat er ook ander onderzoek gepland, bijvoorbeeld naar de preventie en bestrijding van onaangename geuren in huis, en wel via gezonde en milieuvriendelijke methoden – dit vormt de kern van het Catalisti-project Odoretion. Ander onderzoek kan zich richten op grotere installaties die bijvoorbeeld ook in veestallen kunnen worden gebruikt om de lucht te zuiveren.