1 op 4 Vlamingen werkt in een waterintensieve sector

Water onmisbaar voor werk en welvaart in Vlaanderen

Geschikte watervoorziening bepaalt alsmaar sterker het tempo van de economie. Hoe groot is precies de rol van water in de welvaartcreatie in Vlaanderen? Welke sectoren komen in nauwe schoentjes als er te weinig water is, of geen water van de juiste kwaliteit? Dat onderzocht een nieuwe studie naar het socio-economisch belang van water in Vlaanderen. De cijfers reflecteren de situatie in 2020.

Vlaams minister van Economie en Innovatie Jo Brouns benadrukt dat onze economie een enorme impact kan hebben op het waterverbruik in Vlaanderen, en dus ook een enorm potentieel heeft om de droogteproblematiek aan te pakken. "Het is om die reden dat we de afgelopen twee jaar ook 10 miljoen euro hebben geïnvesteerd via de Blue Deal in waterbesparende maatregelen bij de bedrijven. Deze zomer lanceerden we ook waterscans, waar bedrijven nu beroep op kunnen doen om hen meer inzicht te geven in hun watergebruik en hen zo bewuster te maken van duurzaam waterbeheer in hun processen. Zo kunnen we tot nog meer waterbesparing komen, wat goed is voor het klimaat maar ook voor de kosten van onze Vlaamse bedrijven."

Meer dan 1 op de 4 werkt in een waterintensieve sector

De 15 sectoren die het meeste water gebruiken, zijn rechtstreeks verantwoordelijk voor 27,3% van de totale tewerkstelling in Vlaanderen. Het aandeel van die waterintensieve sectoren in de bruto toegevoegde waarde van de Vlaamse economie bedraagt 33,7%, goed voor 80 miljard euro.

De waterintensieve sectoren situeren zich in belangrijke mate binnen de maakindustrie, die indirect nog eens veel meer jobs creëert. Gegarandeerde waterbevoorrading tegen een competitieve prijs is dus van cruciaal belang, ook om internationale investeringen aan te trekken.

De belangrijkste waterverbruikers (excl. koelwater) zijn de sectoren chemie (21,9%), logistiek (11,8%), landbouw (10,4%), voeding (7,8%) en metaal (7,6%).  Deze 5 sectoren zijn samen goed voor 60% van het waterverbruik binnen de Vlaamse economie.

Energie, chemie en scheepvaart afhankelijk van oppervlaktewater

De energiesector (62,3 %) en de chemiesector (24,8 %) zijn dan weer het sterkst afhankelijk van koelwater. Samen met de cokesindustrie en de voedingssector gebruikten ze in 2020 1,9 miljard m³ (99,6%) voor koelprocessen. Hitte en droogte hebben een grote impact op deze sectoren. Als de temperatuur van het oppervlaktewater stijgt, is er namelijk meer water nodig om even goed te koelen. Dat water is vaak nauwelijks beschikbaar, wat de koelinstallaties sterk verstoort of zelfs stillegt.

Ook bij het versassen van schepen is een belangrijke hoeveelheid water nodig. Bij onvoldoende wateraanvoer zijn overheden daarom soms genoodzaakt om water oppompen te verbieden, zoals gebeurde afgelopen zomer.

Zonder genoeg fris oppervlaktewater komen dus zowel scheepvaart als koelwaterintensieve sectoren in de nesten.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir: “Deze studie toont nog maar eens het belang van water voor Vlaanderen. De Vlaamse industrie zet wel zelf heel wat stappen om de uitwassen van de klimaatverandering de baas te kunnen. Het toont dat we de juiste weg zijn ingeslagen met de Blue Deal, die afgelopen zomer een sproeiverbod en een captatieverbod voor bedrijven heeft verhinderd. We zullen doorzetten om die tanker verder te doen keren. Alleen zo kunnen we onze waterbevoorrading verzekeren in een toekomst waar Vlaanderen de gevolgen van klimaatverandering verder zal moeten trotseren.”

Vlaamse economie gebruikt water efficiënter

In 2020 gebruikte de Vlaamse economie zowat 2,5 miljard m3 water, ruim één miljard kubieke meter minder dan in 2010. De sterke daling is hoofdzakelijk het gevolg van minder koelwatergebruik, waardoor de waterefficiëntie aanzienlijk toeneemt. Waterefficiëntie duidt op de gecreëerde economische toegevoegde waarde per kubieke meter (EUR/m3). Die steeg van 54 euro per m3 in 2010 naar 99 euro per m3 in 2020.

Totale waterkost en watergevoeligheid van de sectoren

De totale waterkost voor levering en zuivering voor Vlaamse bedrijven bedroeg in 2020 934 miljoen euro, dat is 18% meer ten opzichte van 2010.

De chemie, voeding, energie en cokes betalen het grootste aandeel in de waterfactuur, samen goed voor 381 miljoen euro per jaar of 41% van de totale jaarlijkse gezamenlijke waterfactuur. De sectoren die stijgende waterprijzen het sterkst voelen zijn de sectoren winning van delfstoffen, cokes en metaal. Een hoge waterkost heeft hier de grootste impact op de marge van de bedrijfsopbrengsten.

Waterstress moet verder naar beneden

In België daalde de waterstress tussen 2010 en 2019 van 73,13 naar 54,07 %. Waterstress is de verhouding tussen de hoeveelheid zoetwater dat gebruikt wordt en de hoeveelheid die beschikbaar is. Een regio vertoont waterstress wanneer dat cijfer meer dan 25 % bedraagt. Ondanks efficiënter watergebruik, blijft de waterstress in België zorgwekkend hoog. In Vlaanderen levert de Blue Deal grote inspanningen om de dalende trend verder te zetten, maar het hoge cijfer bewijst dat meer daadkracht nodig is om het watersysteem robuust te maken.

Vlaanderen ambieert met het Klimaatadaptatieplan om tegen 2040 zoveel mogelijk water te hergebruiken, zodat industrie minimaal op drink- en grondwater moet terugvallen. De belangrijkste verbruikers van grondwater zijn de landbouw, de voedingssector en de drankenindustrie goed voor 70% van het totaal grondwaterverbruik. De belangrijkste verbruikers van drinkwater zijn de chemiesector, de sector van cokes en raffinaderijproducten en de voeding en drankenindustrie. Zij zijn samen goed voor 47% van het drinkwaterverbruik binnen de Vlaamse economie.

Dirk Halet, Strategisch coördinator Vlakwa: “Pas eind november kon de Droogtecommissie het risiconiveau verlagen naar groen. Door weinig regen en veel waterverbruik, vult het grondwater zich maar traag aan. Dat is lang buiten beeld gebleven, maar bepaalt nu steeds sterker het tempo van de economie. Met deze studie willen we inzicht verwerven in die kwetsbaarheden om prioriteiten te stellen.”

Over het onderzoek

De studie naar het socio-economisch belang van water in Vlaanderen is een initiatief van Vlakwa, het Vlaams Kenniscentrum Water. De analyses werden uitgevoerd door Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO, op basis van databronnen van Belgische en Vlaamse overheden.

In 2013 en 2018 werden eerder studies uitgevoerd om het socio-economisch belang van water in Vlaanderen in kaart te brengen. De studie werd nu geactualiseerd met een hoger detailniveau, en integreerde de eerdere resultaten om trends te identificeren.

De resultaten van de studie zijn beschikbaar via een interactieve tool met filters voor sectoren en provincies. 

Download hier de volledige infographic.