Experten over hoe je je het best wapent tegen oververhitting: ‘à la minute’ én op lange termijn
De zomer brengt een verhoogd oververhittingsrisico in huis met zich mee. Hoe komt dat? Wat betekent het voor je lichaam én je huis? En hoe ga je ermee om? Experts geven antwoorden, duiding en tips.
Vier keer zoveel hittedagen en pieken tot 50° tegen 2050?
Klimatoloog Niels Souverijns (VITO) countert dit soort extreme stellingen meteen: “Zo’n vaart zal het allicht niet lopen. Dat ‘worstcasescenario’ is gelukkig niet altijd het meest realistische. Een verdubbeling van het aantal hittedagen tegen 2050 is dat wel. Het lijkt er ook op dat langere hitteperiodes frequenter zullen worden.” “Hittegolven worden bovendien intenser, met hogere pieken. En dat voelen we”, vult klimatoloog / weerman bij Meteosupport Samuel Helsen aan.
Tot vier graden warmer in de stad dan op het platteland
Tijdens hittegolven is het in steden gewoonlijk zelfs nog enkele graden warmer dan op het platteland, zeker ‘s nachts. “Overdag absorberen gebouwen de zonnestraling en ’s nachts geven ze die warmte terug af”, legt klimatoloog Niels Souverijns uit. Op het platteland is er nu eenmaal minder dichte bebouwing en meer groen en water. Die zorgen voor verdamping en dat brengt verkoeling. Daardoor wijst de thermometer daar gemiddeld vier graden minder aan.
Van concentratieverlies en moeilijk slapen tot hittesterfte
Warme zomers veroorzaakten in België tussen 2000 en 2019 jaarlijks 461 overlijdens onder kwetsbare bevolkingsgroepen (ouderen, baby’s en chronisch zieken). Zij komen volgens thermofysioloog Hein Daanen (VU Amsterdam) hittegolven het best door op de koelste plekjes in huis, zonder grote inspanningen, met een fris drankje, aangepaste kledij en lichte maaltijden. Hetzelfde geldt trouwens voor wie perfect gezond is. Fataal is warmte voor die groep mensen haast nooit, maar, aldus Daanen: “Als het écht te warm wordt, zakt je aandachtsniveau, presteer je minder, slaap je slechter en kan je hoofdpijn en darmklachten ervaren.”
Oververhitting voorkomen? Bescherm je ramen en hou er goede gewoontjes op na
Uiteindelijk wil je in de eerste plaats vooral vermijden dat het binnen te warm wordt, toch? En dan kom je al snel bij de ramen: heeft de zon daarop vrij spel? Dan heb je een probleem. Een luifel, overstek, buitenzonwering of een strategische aangeplante boom kunnen echter al veel verhelpen.
“Een goeie reflex is ook om tijdens een hittegolf overdag alles potdicht te houden”, tipt Hilde Breesch (prof. dr. ir. Bouwfysica en Duurzaam bouwen aan KU Leuven). “Van zodra het buiten terug koeler is dan binnen, zet je beneden én boven een raam of deur de hele nacht open. Dat doet je woning afkoelen zodat die de volgende dag weer warmte kan bufferen. Onderschat ook zeker de warmte niet die je zelf produceert via elektrische toestellen en bij het koken.”
Bouw- of verbouwplannen? Denk na over preventieve maatregelen vanaf het eerste ontwerp
Voor wie bouw- of verbouwplannen heeft, is het zaak om oververhitting op een duurzame en structurele manier voor te zijn. Dat kan door de volgende ingrepen chronologische af te vinken: van het nodige groen en water in de directe omgeving van je woning (voor verdamping en beschaduwing), over een optimale oriëntatie, plaatsing en grootte van de ramen (inclusief buitenzonwering), tot passieve manieren (zoals nachtkoeling en dwarsventilatie) om de warmte te verdrijven uit je huis. Zet pas als laatste optie actieve koeling zoals airco in. Net omdat die juist nog extra bijdraagt aan de klimaatverstoring door het hoge energieverbruik en door de restwarmte die in de buitenlucht terechtkomt.
Joost Declercq (burgerlijk ingenieur-architect / directeur onderzoek bij archipelago architects en verbonden aan KULeuven): “Als je actieve koeling nodig hebt om de temperatuur binnenshuis onder controle te houden, is dat een teken dat er sowieso iets schort aan het ontwerp van een gebouw. In onze contreien kan je perfect een gebouw ontwerpen dat geen mechanische koeling nodig heeft. Daar moeten we als architecten dan ook massaal op inzetten.”
