VITO neemt voortouw in harmonisatie in België en GHD Luxemburg van analysemethoden van organische koolstof in bodem

BESOLAN hield op dinsdag 20 juni 2023 een allereerste webinar over de monitoring van organische koolstof in de bodem in de verschillende Belgische gewesten en het Groothertogdom Luxemburg. VITO heeft als referentielaboratorium van Vlaanderen een voortrekkersrol gespeeld om verschillende experts die actief zijn in Brussel, Vlaanderen, Wallonië en het Groothertogdom Luxemburg op het gebied van monitoring van organische koolstof in de bodem samen te brengen. Dit webinar is een volgende stap naar verdere wetenschappelijke harmonisatie en informatie-uitwisseling over analysemethoden van organische koolstof tussen de Belgische gewesten en het Groothertogdom Luxemburg. De webinar telde in totaal 190 deelnemers, waarvan 56 uit België, 23 uit Luxemburg en de overige uit Eurazië.

Meten is weten

VITO volgt, als Vlaams referentielaboratorium voor milieuanalysen en -metingen en in opdracht van de Vlaamse overheid, sinds vele jaren de ontwikkelingen van Internationale en Europese normen op de voet. De analysemethoden worden met de door de Vlaamse overheid erkende laboratoria besproken in technische werkgroepen en vervolgens opgenomen in compendia. De compendia omvatten de monsterneming- en analysemethoden die verplicht toe te passen zijn in het kader van de Vlaamse milieuwetgeving (Erkende laboratoria | EMIS (vito.be)).

Milieuparameters zijn doorgaans operationeel gedefinieerd, dit wil zeggen dat de wijze waarop ze worden bemonsterd en geanalyseerd een invloed heeft op het uiteindelijke resultaat. Dit geldt zeker ook voor de bepaling van het organische-koolstofgehalte in de bodem.

Cruciale rol van bodem in beperken van en aanpassen aan klimaatverandering

Organische koolstof in de bodem (soil organic carbon of SOC) is een essentieel onderdeel van de gezondheid van de bodem en speelt een sleutelrol in het algemene gedrag van bodems, ecosystemen en agro-ecosystemen. Het verhogen van het gehalte aan organische koolstof in de bodem verbetert de algemene gezondheid en vruchtbaarheid van de bodem, de veerkracht en duurzaamheid van de landbouw en verbetert op zijn beurt de voedselzekerheid en voeding voor iedereen. De rol van bodems en SOC in het klimaatsysteem en in het bijzonder in het aanpassen aan en het beperken van klimaatverandering is algemeen erkend.

Vanuit de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) werd de eerste wereldkaart (GSOC-kaart) van de voorraden aan organische koolstof in de bodem geproduceerd door middel van een consultatief en participatief proces met de lidstaten. Hierbij werd vastgesteld dat in deze kaart plotse veranderingen in SOC-voorraden samenvielen met de landsgrenzen. Dit kon enkel worden verklaard door een verschil in gebruik van monitoringsmethoden tussen de lidstaten.

De internationale vraag naar harmonisatie van milieumonitoringmethoden groeit

Het Global Soil Laboratory Network (GLOSOLAN) werd in 2017 binnen FAO opgericht om de wereldwijde capaciteit van laboratoria op het gebied van bodemanalyse op te bouwen en te versterken en om tegemoet te komen aan de behoefte aan harmonisering van bodemanalysegegevens. Harmonisatie van methoden, eenheden, gegevens en informatie is van cruciaal belang om:

1. betrouwbare en vergelijkbare informatie te verschaffen tussen landen en projecten;
2. het genereren van nieuwe geharmoniseerde bodemgegevenssets mogelijk te maken;
3. op feiten gebaseerde besluitvorming voor duurzaam bodembeheer te ondersteunen.

Wereldwijde harmonisering van bodemanalysegegevens ook een lokale noodzaak

“Verander de wereld, begin bij jezelf” en "denk globaal, handel lokaal" zijn ook waar als het aankomt op het harmoniseren van bodemanalysegegevens in België. Sinds de monitoring van het leefmilieu in België werd overgeheveld naar de ’gewesten zo’n 40 jaar geleden, werd geen structureel technisch samenwerkingsverband voorzien tussen de verschillende Belgische ’gewesten met uitzondering van de luchtkwaliteit. Voor de overige milieumatrices zoals bodem, water, mest, … zijn de door de gewesten voorgeschreven monitoringsmethodes door de jaren heen los van elkaar ontwikkeld en dit voornamelijk in functie van de behoeftes van de (verschillende) regionale milieuwetgevingen.

Om tegemoet te komen aan de behoefte aan inventarisatie en harmonisatie van bodemanalysemethoden en -gegevens en om Waalse, Brusselse en Vlaamse actoren samen te brengen in een labonetwerk voor informatie-uitwisseling werd in 2021 het Belgian Soil Laboratory network (BESOLAN) opgericht. In 2023 werd het BESOLAN-netwerk verder uitgebreid naar het Groothertogdom Luxemburg. Het BESOLAN netwerk wordt in het kader van de referentietaken ondersteund en aangemoedigd door de Vlaamse overheid.

Het BESOLAN-netwerk wordt gehost door de volgende regionale referentielaboratoria onder auspiciën van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties:

• Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Leefmilieu Brussel
• Vlaams Gewest: VITO
• Waals Gewest: Axe Echanges Eau-Sol-Plantes, GxABT, Universiteit van Luik - Gembloux
• Groothertogdom Luxemburg: Administration des services techniques de l'agriculture (Bestuur technische landbouwdiensten), Dienst bodemkunde (Service de pédologie)