De Vlaamse klimaatdoelstellingen zijn ambitieus, en vragen een grondige aanpak van het Vlaamse gebouwpark. Tegen 2050 moet maar liefst 95% van de Vlaamse woningen een upgrade krijgen. Een hele uitdaging waarbij pilootprojecten die innovaties in de praktijk testen een belangrijke rol spelen. Zo ook in Genk, waar woonmaatschappij Wonen in Limburg (het voormalige NieuwDak) en VITO/EnergyVille al bijna drie jaar samenwerken in het Europese oPEN Lab-project en in de praktijk onderzoeken hoe energiepositieve wijken vorm kunnen krijgen. Recent bezegelden we deze succesvolle samenwerking ook voor de toekomst, met de ondertekening van een structurele samenwerkingsovereenkomst. Daarmee engageren Wonen in Limburg en VITO/EnergyVille zich om ook na het oPEN Lab-project energie-innovaties te blijven vormgeven in Genk en een stimulans te zijn voor de verdere uitrol van duurzame woonwijken over heel Limburg.
oPEN Lab – een succesverhaal voor en door de buurtbewoners
Hoe kunnen we energiepositieve woonwijken – oftewel woonwijken die meer energie opwekken dan ze verbruiken – in de praktijk vormgeven? Dat was de vraag die initieel gesteld werd in het oPEN Lab-project. Het doel van dit project – dat nog loopt tot mei 2026 en ook in Tartu (Estland) en Pamplona (Spanje) een uitwerking vindt – is om samen met de buurtbewoners de woonwijken van Nieuw Texas en Waterschei klaar te stomen voor de toekomst en te laten uitgroeien tot een innovatie-hotspot waar nieuwe processen, technologieën en diensten getest en geoptimaliseerd kunnen worden in reële omstandigheden. Concreet worden in samenspraak met de buurtbewoners 27 woningen gerenoveerd en uitgerust met nieuwe, koolstofneutrale technologieën. Het wooncomfort zal voor de bewoners ten allen tijde gegarandeerd blijven. Ook op wijkniveau voorzien we installaties zoals een wijkbatterij, die er mee voor zorgen dat de buurt optimaal eigen geproduceerde groene energie verbruikt.
De kracht van dit project is dat de buurtbewoners zelf centraal staan en mee nadenken over de toekomst van hun woonwijk. Dorien Aerts, projectcoördinator van het oPEN Lab-project in Genk, wijst op het belang van de betrokkenheid van de buurtbewoners: “Willen we in de toekomst de energietransitie doen slagen, dan hebben we de burgers nodig. Het is voor ons daarom erg belangrijk dat zij meeschrijven aan dit verhaal, en dat doen ze trouwens met erg veel enthousiasme! Maar we kijken ook al verder dan deze wijk alleen: met de inzichten die we hier verzamelen, kunnen we ook andere woonmaatschappijen en lokale besturen ondersteunen. Verder werken we samen met bedrijven – van lokale start-ups tot multinationals –om innovatieve producten en diensten te ontwikkelen en testen in het Living Lab, die lokaal en wereldwijd vermarkt kunnen worden.”
Structurele samenwerkingsovereenkomst
Omdat het project al tot heel wat interessante perspectieven heeft geleid, en we dit verhaal absoluut willen voortzetten met veel positieve energie tussen alle betrokken stakeholders, ondertekenden VITO/EnergyVille en Wonen in Limburg recent een structurele samenwerkingsovereenkomst. Hiermee engageren ze zich om ook na het oPEN Lab-project te blijven inzetten op de uitrol van duurzame wijken.
Myriam Indenkleef, algemeen directeur Wonen in Limburg: “Wonen in Limburg staat net als alle woonmaatschappijen in Vlaanderen voor een enorme uitdaging om haar patrimonium klaar te stomen voor 2050. Vanuit onze rol in het innovatieve living lab willen we leren over de meest geschikte renovatiestrategieën, om deze vervolgens ook op andere plekken in ons patrimonium toe te kunnen passen. Dat het oPEN Lab project al zoveel nieuwe inzichten heeft opgeleverd en ook bij onze buurtbewoners veel enthousiasme vindt, geeft ons energie om ook na dit project verder te kijken naar nieuwe duurzame initiatieven. De laagdrempeligheid en sociale cohesie die je niet meteen met innovatie associeert, maar wel maximaal tot uiting komen binnen oPEN Lab, kunnen bovendien als stimulans dienen voor renovatietrajecten over heel Vlaanderen.”
Voor de onderzoeksorganisatie VITO/EnergyVille is de investering in de energietransitie van een bestaande buurt met ‘echte mensen’ een logische volgende stap in de onderzoeksagenda voor de energietransitie in de bebouwde omgeving. Inge Neven, CEO van VITO: ”We kunnen woningen niet langer als individuele gebouwen bekijken, en de energietransitie vergt dan ook een meer geïntegreerde en collectieve aanpak van buurten waarbij de interactie met het energiesysteem veel meer tweerichtingsverkeer zal worden. Wonen in Limburg is voor dit innovatietraject de ideale partner, zij beheren immers de gebouwen en hebben een sterke relatie met de bewoners. Zonder hen zou dit project, dat technische en sociale innovatie verbindt, niet mogelijk zijn.”
Open Thor living lab
Met de samenwerkingsovereenkomst wordt oPEN Lab een structureel onderdeel van het Open Thor Living Lab – de innovatiehotspot die zich uitstrekt over Thor Park, Nieuw Texas, de tuinwijk in Waterschei en KRC Genk. Het warmtenet, het gelijkstroomnet en het dataplatform dat nu uitgerold wordt binnen Open Thor zouden daarmee op termijn doorgetrokken kunnen worden naar de woonwijken van Nieuw Texas en Waterschei.
“Om de energietransitie te realiseren, volstaat het niet om innovatieve technologieën te bedenken, deze moeten ook als product succesvol op de markt gebracht worden. Daarom zetten we vanuit EnergyVille in op de uitbouw van een Living Lab, waar bedrijven hun producten en diensten kunnen ontwikkelen en testen in een reële setting. Ik ben uitermate trots dat de buurtbewoners van Nieuw Texas en Waterschei nu ook een structureel deel uitmaken van dat living lab en als echte voortrekkers energie-innovaties mee vormgeven. Zij zijn immers cruciaal om de puzzelstukjes rond de energietransitie in elkaar te doen passen”, vat Gerrit Jan Schaeffer, algemeen directeur van EnergyVille, samen.
