Nieuw batterijtestlabo moet Zuid-Afrika helpen bij energieopslag

Energieopslag is broodnodig in Zuid-Afrika. Niet alleen omdat ook hier steeds meer wordt gebruikgemaakt van variabele (intermitterende) energiebronnen zoals zon en wind. Ook omdat het land al jaren kampt met zogeheten load shedding: door te weinig productie-capaciteit en een zwak stroomnetwerk wordt er bijna dagelijks wel ergens in het land de stroom uitgeschakeld. ‘Vaak zit je dan uren zonder stroom, al word je meestal wel enkele dagen vooraf gewaarschuwd op welke uren dit zal plaatsvinden’, zegt Carlo Mol van VITO/EnergyVille, die het fenomeen ter plaatse zelf vaak heeft ervaren. ‘Dit heeft natuurlijk een grote impact op economie en samenleving. Bedrijven zien zich genoodzaakt eigen alternatieve energiebronnen te regelen en dienen soms hun productie tijdelijk stil te leggen met een enorme economische impact. Maar load shedding veroorzaakt ook ongemakken bij mensen thuis of op straat, bijvoorbeeld op het vlak van veiligheid omdat de verlichting en verkeerssignalisatie uitvallen.’ 

Wie het zich kan veroorloven, investeert daarom in lokale energieopwekking (voornamelijk zonnepanelen) en in batterijen om de eigen geproduceerde stroom op te slaan. Mol: ‘De import en verkoop van batterijen is daardoor geëxplodeerd in Zuid-Afrika, zowel van thuisbatterijen voor bijvoorbeeld de stroom van zonnepanelen op het dak, als van grotere batterijmodules die bedrijven en de netbeheerder installeren.’ Maar daardoor is er dringend hoge nood aan expertise op het vlak van energieopslag, en aan testinfrastructuur voor batterijen. Met zijn nieuwe batterijtestlabo is CSIR op dit vlak in een klap dé referentie in Zuid-Afrika. Stakeholders uit de volledige batterijwaardeketen kunnen er terecht voor vragen rond onder meer de prestaties en de betrouwbaarheid van batterijen. 

De nieuwe testfaciliteit is qua type vergelijkbaar met het batterijtestlabo van VITO/EnergyVille in Genk, al is het wel een stuk kleiner. ‘Maar in essentie kan CSIR nu vrijwel dezelfde tests uitvoeren als wij, bijvoorbeeld prestatie- of levensduurtests gelinkt aan een specifiek batterijgebruik’, vervolgt Mol. ‘En net als bij VITO/EnergyVille kunnen er in het CSIR-labo tests worden gedaan op zowel individuele batterijcellen, batterijmodules als op batterijpacks.’ De faciliteit bestaat behalve uit een batterijtester ook uit een klimaatkamer, om de invloed van temperatuur op batterijprestaties na te gaan. 

CSIR laat zijn ‘klanten’ niet alleen naar zich toekomen. Het biedt zijn expertise in energieopslag ook ter plekke aan. Zo onderzoekt het in samenwerking met het stadsbestuur van Kaapstad hoe daar op lokaal niveau load shedding kan worden aangepakt. Sowieso heeft Zuid-Afrika plannen klaarliggen voor de energietransitie naar meer hernieuwbare bronnen, en net als VITO/EnergyVille in Vlaanderen en België kan ook CSIR er de rol van kennispartner invullen.

De realisatie en uitrol van het batterijtestlabo had wel wat voeten in de aarde, en dat kwam natuurlijk door de coronapandemie, gevolgd door de oorlog in Oekraïne die zorgde voor materiaalschaarste en lange leveringstermijnen. De eerste apparatuur kwam pas eind 2022 in Pretoria toe, waarna met de installatie kon worden begonnen. Mol: ‘2023 was daardoor een heel druk jaar waarin we, na het afronden van de afnametesten van de apparatuur, ook een intensief opleidingstraject opstartten om het CSIR-personeel te trainen in alle aspecten van batterijtesting. Daarnaast voerden we ook noodzakelijke aanpassingen uit aan het gebouw waarin het batterijtestlabo huist. CSIR is nu volledig klaar om lokale bedrijven op vlak van batterijtesten te ondersteunen.’ 

Volgens Renesh Thakoordeen, projectleider energieopslag bij CSIR, zal het batterijtestlabo een ​​belangrijke rol spelen bij het creëren van een veerkrachtiger energiesysteem in Zuid-Afrika. ‘Het is een springplank om het probleem van de intermitterende energievoorziening aan te pakken. Veel bedrijven en huishoudens gebruiken zonne-energie en batterijen om hun energievoorziening veilig te stellen. Maar de kwaliteit van zulke systemen moet gegarandeerd zijn.’ Het labo gaat onder meer helpen bij het opstellen van normen voor lithium-ionbatterijen in Zuid-Afrika. Daarnaast zullen Zuid-Afrikaanse batterijontwikkelaars of -importeurs via het testlabo zelf worden ondersteund. ‘Nu het testlabo commercieel wordt geëxploiteerd, kan de Zuid-Afrikaanse (en Afrikaanse) batterijmarkt groeien doordat de testkloof, die voor het eerst werd geïdentificeerd in het ESP-programma van de Wereldbank, wordt overbrugd.’ 

Thakoordeen kijkt zeer tevreden terug op de samenwerking met VITO. ‘De ervaring met het VITO-team was ronduit ongelooflijk. In verschillende online en persoonlijke trainingssessies werden essentiële vaardigheden overgedragen. En de ondersteuning die ons CSIR-team van het VITO-team kreeg oversteeg onze verwachtingen.’ 

Het batterijtestlabo kreeg al heel wat hoog bezoek over de vloer. In april 2022 werd, in aanwezigheid van Vlaams Minister-president Jan Jambon, een princiepsakkoord (een MoU) ondertekend tussen VITO en CSIR om de samenwerking te versterken in meerdere domeinen zoals energie, water, luchtkwaliteit, enzovoort. In het kader van het staatsbezoek bezocht de Belgische koning in maart 2023 de nieuwe faciliteit. En in november 2023 werd de tiende Wereldbank ESP-meeting bij CSIR in Pretoria georganiseerd, waardoor een groot internationaal publiek, met in het kielzog vele lokale stakeholders in energieopslag en de batterijwaardeketen, de kans kregen om het nieuwe batterijtestlabo te bezoeken. 

VITO/EnergyVille wil haar rol in Afrika en in het ESP-initiatief van de Wereldbank verder bestendigen. Dankzij steun van de Vlaamse overheid is er nu ook in Marokko een project opgestart voor microgrids waarin naast energiemanagementsystemen ook energieopslag opnieuw een belangrijke rol zal spelen. Het project loopt van 2023 tot 2025 en omvat een samenwerking tussen VITO/EnergyVille en Masen (Het Marokkaans Agentschap voor Duurzame Energie).