VITO geëerd door FAO voor inzet rond bodemmonitoring in conflictgebieden

Herstel van bodemgezondheid in conflictgebieden 

Vlaanderen heeft als sterk verstedelijkte en geïndustrialiseerde regio een sterke positie opgebouwd op het vlak van bodemverontreiniging, sanering en duurzaam bodembeheer. Al meer dan dertig jaar fungeert VITO als referentielaboratorium voor milieumonitoring en bodemsanering in Vlaanderen, waarbij wetenschappelijke betrouwbaarheid en kwaliteitsborging in bodemanalyses volgens Europese standaardkaders worden gegarandeerd. 

Als coördinator van BESOLAN (Belgisch-Luxemburgs Netwerk van Bodemlaboratoria) werkt VITO samen met universiteiten, laboratoria en onderzoeksinstellingen in disciplines zoals bodemchemie, microbiologie, duurzame landbouw en milieutechnologie. Dit multidisciplinaire netwerk bevordert geharmoniseerde analysemethoden, gedeelde data en voortdurende innovatie in de bodemwetenschap. 

Bodemkwaliteit is rechtstreeks verbonden met voedselveiligheid, vooral via het beheer van bodemverontreiniging. Dankzij haar analytische expertise ondersteunt VITO – samen met BESOLAN-partners – de detectie en risicobeoordeling van verontreinigingen zoals zware metalen, persistente organische verontreinigingen en PFAS in bodems en landbouwproducten.  

Het referentielaboratorium van VITO leidde BESOLAN ook in een internationale samenwerking met de FAO om bodemvervuiling door militaire activiteiten in Oekraïne aan te pakken. Het initiatief ‘Herstel van bodemgezondheid in conflictgebieden: een Oekraïens-Belgisch opleidingspartnerschap voor veerkrachtige agrovoedselsystemen’ richt zich op verontreinigingsrisico’s door sporenelementen en explosieven die voedselveiligheid, waterkwaliteit en landbouwproductiviteit bedreigen. 

Het project combineert capaciteitsopbouw, veldtraining en geavanceerde analytische training om Oekraïense experts en instellingen te versterken. Het bestaat uit drie kerncomponenten:  

• een e-learningcursus van 36 uur over bodem- en grondwaterverontreiniging, juridische kaders, bemonstering en sanering,

• een praktische training van twee weken in België, georganiseerd door BESOLAN-instellingen (waaronder VITO, SCK CEN, Universiteit van Luik en Koninklijke Militaire School), met laboratorium- en veldwerk rond verontreinigingen zoals explosieven en zware metalen,

• laboratoriumtegenanalyse van Oekraïense bodemmonsters, met toepassing van GLOSOLAN- en EU-gealigneerde analysemethoden. 
   

Samen vormen deze elementen een wetenschappelijk onderbouwd model voor bodembeoordeling en datagedreven landherstel – zodat lokale experts onafhankelijk oorlogsbodem kunnen monitoren, analyseren en herstellen. 

“Samen met onze partners van het BESOLAN-netwerk waarderen we de erkenning van de FAO voor onze voortdurende inzet om wetenschappelijke betrouwbaarheid en kwaliteitsborging in bodemanalyses volgens Europese standaardkaders te verspreiden.” 

- VITO-teamleader & BESOLAN-coördinator Dr. Kristof Tirez 

Veerkracht opbouwen door wetenschap en samenwerking 

Naast technische training bouwde het project institutionele veerkracht op door goed laboratoriumbeheer en data-uitwisseling te verankeren in Oekraïense bodemlaboratoria. Vijfentwintig Oekraïense experts, waaronder jonge wetenschappers en vrouwen, zijn opgeleid en geven deze vaardigheden nu door binnen hun nationale instellingen, wat een multipliereffect creëert in het milieumonitoringsnetwerk van het land. 

De samenwerking bevordert ook langdurige partnerschappen en wetenschappelijke diplomatie tussen België, Oekraïne, FAO en andere internationale belanghebbenden. Ze ondersteunt het herstel van Oekraïne na het conflict door voedselsystemen te beschermen en de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling te bevorderen.

Nathan Park, Specialist Bodem- en Watervervuiling FAO: “VITO is een uitzonderlijke partner voor ons programma, met tastbare impact op het terrein dankzij de BESOLAN-expertise die gedeeld werd met Oekraïense instellingen. Werken met een instituut dat geavanceerde laboratoriumapparatuur en diepgaande bodemverontreinigingsexpertise op één campus samenbrengt, heeft onze protocolontwikkeling versneld en de databetrouwbaarheid verbeterd. Tijdens de uitvoering was VITO flexibel en zeer responsief, zich aanpassend aan veranderende veldomstandigheden en het werkplan op koers houdend. Hun aanpak die focust op samenwerking, praktische kennisoverdracht en probleemoplossing heeft capaciteit opgebouwd waar het telt en zal nationale instellingen ook in de toekomst blijven versterken.” 

Laurence De Wolf, Deputy General Representative of the Government of Flanders to Italy: “Technologie en innovatie zijn katalysators voor duurzame ontwikkeling. Deze belangrijke internationale erkenning van VITO benadrukt hoe onze technologische excellentie en het sterke kennis- en innovatienetwerk in Vlaanderen wereldwijd impact kan creëren. In samenwerking met internationale partners levert Vlaanderen baanbrekende oplossingen voor mondiale uitdagingen rond landbouw, klimaat en biodiversiteit en bouwen we aan toekomstgerichte oplossingen die echt het verschil maken."

Een schaalbaar model voor wereldwijde toepassing 

De FAO heeft het Oekraïens-Belgische model voor capaciteitsopbouw en analytische training erkend als een overdraagbare blauwdruk voor andere door conflict getroffen of milieudegradatie geteisterde regio’s, zoals Syrië en Libanon. Het project toont aan hoe gerichte capaciteitsopbouw, kennisdeling en grensoverschrijdende wetenschappelijke samenwerking duurzaam landherstel kunnen versnellen en de basis kunnen leggen voor klimaatrobuuste landbouw wereldwijd.  

Deze internationale erkenning versterkt VITO’s rol als betrouwbare partner in evidence-based bodembeheer en inspanningen voor harmonisatie en vergelijkbaarheid van bodemdata, en draagt bij aan veerkrachtigere voedselsystemen en duurzame vredesopbouw.

Lees ook