Wat is circulair bouwen?
In een circulaire economie worden gebouwen en bouwmaterialen zo lang mogelijk gebruikt, hergebruikt, aangepast en herbouwd. Zo vermijden we dat te veel materialen eindigen als afval en dat we steeds meer nieuwe materiaalbronnen moeten aanboren.
Circulair bouwen is dan ook meer dan hergebruik en recyclage van bouwmaterialen (urban mining). Alles begint bij het ontwerp van een gebouw. Garandeert dat een lang en duurzaam gebruik? Kan het makkelijk aangepast worden aan toekomstige noden? Kunnen bouwmaterialen hergebruikt worden eens het gebouw afgebroken moet worden? …
Bij nieuwe bouwmaterialen is het belangrijk om gebruik te maken van natuurlijke en makkelijk herbruikbare materialen. Andere grondstoffen die uitgeput kunnen raken, worden zo efficiënt en doeltreffend mogelijk ingezet
Waarom is circulair bouwen belangrijk?
Circulair bouwen biedt een oplossing voor verschillende problemen. Het kan de bouwsector transformeren van een sector met een enorme impact op het milieu, naar een sector die actief bijdraagt aan de duurzame toekomst van Vlaanderen.
Op dit moment produceert de bouwsector in Vlaanderen zo’n 15 miljoen ton afval, goed voor zo’n 35% van ons afval. Bouw- en sloopactiviteiten zijn verantwoordelijk voor 5 à 12% van onze nationale CO2-uitstoot.
Circulair bouwen kan een grote impact hebben op die cijfers, met positieve gevolgen op vlak van klimaat, milieu, economische groei en werkgelegenheid. Door minder materialen te gebruiken, materialen te hergebruiken en de (lokale) ketens van grondstoffen en materialen te sluiten, vermindert de globale CO2-uitstoot.
Krijg advies over circulair (ver)bouwen
Ben je een ondernemer uit de Vlaamse bouwwereld en wil je werk maken van circulair bouwen? Zoek je ondersteuning voor de ontwikkeling en de uitrol van een circulair businessmodel?
Reken op het advies van VITO om jouw bedrijf, producten, strategie en processen klaar te stomen voor de circulaire economie. Onze experts helpen je om de juiste economisch rendabele en wetenschappelijk onderbouwde keuzes te maken.
Wat zijn de uitdagingen voor circulair bouwen?
Er zijn natuurlijk ook enkele knelpunten of ‘systemische barrières’ die de ontwikkeling van een circulair bouwmodel in de weg staan. Dit zijn de voornaamste drie:
- Gebouwen worden vandaag voornamelijk ontworpen voor één vaste functie.
- Er wordt nauwelijks rekening gehouden met andere spelers, die in de latere fases van de levenscyclus van een gebouw actief zijn.
- De focus ligt vandaag op zo goedkoop mogelijk bouwen.
In het intussen afgelopen project Buildings As Material Banks (BAMB) werden materialen en gebouwen vanaf het prille begin ontworpen om later weer gedemonteerd en opnieuw gebruikt te worden. Een gebouw werd dus letterlijk beschouwd als een materiaalbank, met de zero-wastegedachte in het achterhoofd.
Naast nieuwbouw dringt zich ook de vraag op wat te doen met alle afgedankte bouwmaterialen. In hoeverre kunnen die als urban mine terug ingezet worden in de circulaire bouweconomie? Wim Debacker, expert circulair bouwen: “Een onderzoeks- en experimenteerproject rond slopen, leert ons dat de grootste uitdagingen zich niet zozeer op technisch niveau situeren, maar eerder op systeemniveau.
Denk aan een gebrek aan vertrouwen binnen de keten, de initiële kostprijs die te hoog ligt, de moeilijkheid om sommige oplossingen op te schalen en het feit dat de potentiële voordelen van circulair bouwen – en dus ook van urban mining – nog weinig gekend zijn bij opdrachtgevers.”
Ontwikkel jouw innovatief bouwmateriaal in ons Betonlabo
Heb je een idee voor een innovatief bouwmateriaal dat gebruik maakt van alternatieve (low-carbon) cementen en/of secundaire, synthetische en artificiële granulaten? Dan kan je terecht in ons Betonlabo voor het ontwikkelen, produceren en testen van jouw materiaal. Het Betonlabo biedt de infrastructuur om stortklaar en prefab (geperst) beton te produceren en te testen.
Systeemwijzigingen die circulair bouwen mogelijk maken
Toekomstgericht ontwerpen en (ver)bouwen
Gebouwen en materialen moeten veranderingsgericht ontworpen en uitgevoerd worden, om hergebruik maximaal mogelijk te maken.Dit betekent dat ze doelbewust en gemakkelijk demonteerbaar zijn. Om dit te ondersteunen, werden in het BAMB project ontwerpinstrumenten ontwikkeld: Reversible Building Design.
Verhogen van de kennis en competentie op het terrein
In een circulair model moet er over de ganse keten worden samengewerkt, onder meer door data en gegevens over producten, componenten en gebouwen met elkaar te delen. Hierbij speelt de ontwikkeling van materiaalpaspoorten een belangrijk rol.
Beslissingen niet louter op basis van laagste initiële kostprijs, maar ook op basis van langetermijneffecten
We moeten evolueren naar businessmodellen waarin de kosten en baten over de volledige levenscyclus zijn meegenomen. Die moeten ook sociaal en milieugerelateerd zijn. VITO ligt mee aan de basis van de ontwikkeling van de TOTEM-tool waar de milieu-impact van circulaire en/of lineaire gebouwoplossingen vergeleken kunnen worden.
Engagement creëren binnen het hele waardenetwerk
We bouwen hechte samenwerkingsverbanden op waarbij elke partij meerwaarde kan creëren. VITO ontwikkelde een laagdrempelige manier om de voor- en nadelen van bestaande en alternatieve samenwerkingsverbanden te visualiseren en te herontwerpen. Ontdek het in de gids ‘Value Network Mapping’.
Een gericht draagvlak creëren bij beslissingsnemers
Door de individuele en maatschappelijke voordelen van circulair bouwen in de verf te zetten, moet er een ‘willingness to pay’ komen. Dit doen we door de relatieve schaarste aan grondstoffen duidelijk in kaart te brengen en de meerwaarde van duurzame circulaire oplossingen op lange termijn voor opdrachtgevers, investeerders en (eind)gebruikers te becijferen.
Innovatie binnen de bouw- en sloopwereld ondersteunen
Door samen met (nieuwe) kleine en grote bedrijven, overheden, investeerders en middenveldorganisaties een langetermijn-agenda en ondersteunende acties te bepalen, wordt een groter speelveld gecreëerd waarbij iedere actieve speler kan van profiteren. Dit gebeurt momenteel binnen de Werkagenda Circulair Bouwen.
Contacteer ons
Wissel van gedachten met onze experts over circulair bouwen. Neem vrijblijvend contact op met Michiel.