Een verminderde uitstoot van roetdeeltjes door wegverkeer met de helft en een daling van de emissie van stikstofoxiden (NOx) met 30 procent. Daar zorgt de lage-emissiezone (LEZ) in het Gentse stadscentrum voor in de komende jaren. Dat blijkt uit een studie van VITO en Transport & Mobility (lees het rapport hier). Hierbij werden zowel de effecten van de huidige LEZ als mogelijke uitbreidingen geëvalueerd.
De LEZ in Gent trad in voege op 1 januari 2020. De zone geldt in de straten binnen de stadsring, de R40 – al valt de drukke verkeersader zelf buiten de zone. In de straten van de LEZ worden oudere voertuigen geweerd, waaronder diesels met een euronorm 4 of ouder. En wie diesel zegt, die zegt luchtvervuiling, voornamelijk via de uitstoot van NOx en roetpartikels – en in mindere mate fijnstof. Die emissies hebben een schadelijk effect op het milieu en op de menselijke gezondheid. Nog steeds sterven er in Europa jaarlijks meer dan vierhonderdduizend mensen aan de gevolgen van een slechte (buiten)luchtkwaliteit.
Maar hoe doeltreffend is de Gentse LEZ in het verbeteren van de luchtkwaliteit in het centrum? Het effect is duidelijk positief, bleek uit een studie die VITO en Transport & Mobility in 2021 uitvoerden in opdracht van het Gentse stadsbestuur.
Positieve resultaten
Voor NOx zagen de onderzoekers een terugval tot 10 procent in vergelijking met jaren voor de installatie van de LEZ. Bovendien verbetert de LEZ de luchtkwaliteit ook op de lange duur: in 2025 en ook in 2028 (wanneer de LEZ-maatregelen in Gent nog verstrengd zullen worden) zorgt de LEZ voor een afname van die NOx-uitstoot met liefst 30 procent – ook al is het Gentse en het Vlaamse wagenpark tegen dan allicht al stevig vergroend. Voor roetdeeltjes, die kankerverwekkend kunnen zijn, werd een verminderde uitstoot met 50 procent opgetekend.
Het is overigens niet de eerste keer dat VITO de effectiviteit van een LEZ onderzoekt. Eerder deden haar modelleurs dat al voor het Antwerpse stadscentrum en de Antwerpse haven.
Grote en complexe uitdaging
Het succes van de Gentse LEZ lijkt dus logischerwijze om een uitbreiding te vragen, iets wat ook was afgesproken in het Gentse bestuursakkoord na de verkiezingen van 2019. Daarom bekeken VITO en Transport & Mobility ook welk effect die uitbreiding effectief met zich mee zou brengen. ‘Daarbij zijn uitbreidingen onderzocht van de LEZ tot het volledige grondgebied van de stad Gent, althans tot aan de snelwegring R4 en met uitzondering van het havengebied’, zegt Stijn Vranckx van VITO. Dus ook de stadsring R40 zou er dan in vallen.’ De opname van de R40 zou grotere effecten hebben op de luchtkwaliteit. ‘We zagen al snel dat een uitbreiding pas zin heeft als je die drukke weg er ook bijneemt. Langs de andere kant worden dan ook heel veel mensen en bedrijven getroffen, en ook op verkeerstechnisch vlak en op het gebied van milderende maatregelen zou dit een grote en complexe uitdaging worden.’
Daarbij komt dat het wegverkeer niet de enige bron is van luchtvervuiling. Grosso modo is dat verantwoordelijk voor 30 procent van de lokale emissies. Vranckx: ‘Er zijn ook andere belangrijke bronnen zoals de scheepvaart, verwarming van gebouwen en de industrie. Die zorgen ervoor dat de absolute concentraties van luchtpollutie veel minder worden beïnvloed door een LEZ dan de dalingen die we zien voor de uitstoot door wegverkeer, of de LEZ nu uitgebreid wordt of niet.’
Finaal koos het Gentse stadsbestuur niet voor een uitbreiding van de LEZ maar wel voor bijkomende maatregelen voor een betere luchtkwaliteit, zoals extra slooppremies voor oudere voertuigen van stadsbewoners en meer elektrische deelwagens en -fietsen buiten de huidige LEZ.
