Wijkrenovatietool: aanbod voor lokale besturen

Om het renovatietempo in Vlaanderen verder op te krikken en om een helder renovatietraject te bieden aan burgers, wordt een ‘Wijkrenovatietool’ ter beschikking gesteld aan lokale besturen en hun partners. Het is daarbij van cruciaal belang om de kloof tussen de verschillende stakeholders- overheid, de bouwsector inclusief financiële sector en burgers - te overbruggen.

 De Vlaamse overheid gaf daarom VITO/EnergyVille de opdracht om een toolchain te ontwikkelen die de renovatiegolf met een data gedreven aanpak kan ondersteunen en ontzorgen. Op die manier wordt beoogd om via een innovatieve, breed gedragen en zo praktijkgericht mogelijke aanpak tot een versnelling van collectieve renovaties te komen.

De renovatie-uitdaging werd vertaald naar de concrete doelstellingen van het Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP):

• 50 collectief georganiseerde, energiebesparende renovaties per 1.000 wooneenheden worden van 2021 tot 2030 uitgevoerd, waarvan 25 fossielvrije renovaties.
• 50 per 1.000 wooneenheden worden tegen eind 2024 uitgenodigd voor een klimaattafel om een wijkgerichte aanpak te bespreken, met focus op de verduurzaming van de warmtevraag en synergie tussen de vier locaties.
• Eén coöperatief/participatief hernieuwbaar energieproject per 500 bewoners moet worden opgezet tegen 2030, met een totaal geïnstalleerd vermogen van 216 MW van 2021 tot 2030, plus 12.000 projecten in 2030.

Het project Digital Twin Wijkrenovatietool wil de realisatie van deze doelstellingen ondersteunen door data en simulatieresultaten aan te bieden aan lokale overheden en de bredere bouwsector via drie opeenvolgende stappen met bijhorende tools.

Als eerste stap voor de lokale besturen wordt in het Digital Twin Wijkrenovatietool project in de eerste plaats de Wijkrenovatietool zelf ontwikkeld. Deze tool (die verder wordt beschreven hieronder) biedt inzicht in interessante zones voor renovatie en mogelijke collectieve strategieën – zowel verwarming als isolatie - op een grotere schaal. Daarnaast zijn er twee andere tools die nadien het sluitstuk kunnen vormen van de digitale ‘one stop shop’ aanpak zoals beschreven in DITUR.

De Woonrenovatietool kan, als tweede stap, gebruikt worden door het bevoegde Energiehuis in de betrokken stad of gemeente om individuele burgers verder te helpen met het bepalen van de optimale renovatiestrategie voor collectieve trajecten.

De data uit beide tools kan ontsloten worden naar derde partijen via de Bi-directionele API mits het maken van de juiste AVG-afspraken in het kader van een openbare aanbesteding. Op die manier kunnen steden en gemeenten maar ook Energiehuizen ondersteuning krijgen van derde partijen voor het opmaken van collectieve renovatie- en warmtestrategieën, bij het uitvoeren van audits of het voeren van communicatiecampagnes in bepaalde wijken.

Meten is weten

In eerste instantie verduidelijkt de Wijkrenovatietool de beschikbare informatie over de huidige situatie. Dit geeft je een onderbouwd beeld van verschillende aspecten van de actuele toestand:

• Wat is de gemiddelde energieprestatie van de gebouwen?
• Wat is de verhouding tussen huurders en eigenaars-bewoners?
• Hoeveel energie wordt er gebruikt en wat is het aandeel van de verschillende energiebronnen?
• Hoe hoog is de huidige CO₂-uitstoot?
• Hoeveel hernieuwbare energie produceren deze gebouwen al?
• …

Dankzij een beter inzicht in de huidige stand van zaken, kun je efficiënter strategieën opstellen en plannen uitwerken. De Wijkrenovatietool biedt hierbij ondersteuning door de impact van de strategieën te kwantificeren. De logica bouw voort op de VVSG-inspiratiekaarten warmtezonering en renovatiebeleid, die vergelijkbare resultaten opleverden.

Deze Wijkrenovatietool wordt echter gekenmerkt door een meer gedetailleerde en technische uitwerking dankzij enkele belangrijke toevoegingen. Deze omvatten de aanpasbaarheid van inputparameters, optimalisaties en extra analysemogelijkheden.

Bepaal jouw strategie

Het is helemaal aan jou hoe je de Wijkrenovatietool het liefst gebruikt! Kies de meest geschikte optie op basis van jouw kennis over het onderwerp en jouw beschikbare tijdbudget.

Je kunt meteen aan de slag met een aantal vooropgestelde strategieën die door onze experts zorgvuldig zijn uitgewerkt. De vertrouwde scenario’s, zoals opgenomen in de ‘inspiratiekaart renovatiebeleid’, worden aangevuld met extra scenario’s die collectieve renovatie- en warmteopportuniteiten identificeren. Deze generieke scenario’s zijn vooraf berekend en dus onmiddellijk beschikbaar.

Een andere optie is om jouw eigen scenario samen te stellen en te laten berekenen. Het voordeel ligt in de mogelijkheid om op maat gemaakte scenario’s te creëren, die zijn afgestemd op jouw doelgebied. Dit kan bijvoorbeeld een interessante piste zijn voor buurten waar zware geluidsbelasting of erfgoedwaarde extra beperkingen opleggen aan renovaties. Deze strategieën moeten opnieuw worden berekend, en zijn daarom niet per direct beschikbaar.

Beide opties kunnen desgewenst ook worden uitbesteed aan externe klimaatexperts zoals hierboven beschreven.

Impactanalyse

De Wijkrenovatietool geeft je vervolgens een berekening van de impact van de strategie die je selecteert, en dat op verschillende gebieden:

• De investeringen die nodig zijn om de renovatiemaatregelen uit te voeren.
• De subsidies die hiervoor vandaag beschikbaar zijn.
• De vermindering van CO2-uitstoot door de maatregelen.
• De hoeveelheid bespaarde energie.
• De verandering in energiestromen veroorzaakt door de ingrepen.
• …

Zo krijg je inzicht in de totale maatschappelijke transitiekosten en de besparingen die hiermee kunnen worden gegenereerd!

Op termijn wil VITO/EnergyVille ook de berekening van enkele belangrijke koppelkansen en co-benefits toevoegen. Denk hierbij niet alleen aan de meerwaarde van de gebouwen, maar bijvoorbeeld ook aan de impact op luchtkwaliteit, verhoogd comfort en gezondheid, etc.

De tool voorziet in periodieke updates, waardoor uitgevoerde renovatieprojecten kunnen terugvloeien in de database en deze verder kunnen versterken. Dit vergemakkelijkt het opvolgen van uitgevoerde renovaties en maakt KPI-monitoring in de loop van de tijd mogelijk. Momenteel wordt nog bekeken of en hoe de Wijkrenovatietool kan worden gebruikt in het kader van rapportering op het Pactportaal. 

Verfijn jouw strategie

Eens de grote lijnen van jouw strategisch plan vastliggen kan een meer gedetailleerde analyse gebeuren door verschillende instelbare parameters aan te passen.

Experimenteer met de doelstellingen:

• Leg een minimale CO₂-reductie op.
• Stel een minimumpercentage elektrificatie in.
• Verschuif de labelvereiste.
• …

Simuleer de impact van ingrepen op de betaalbaarheid van renovatiemaatregelen:

• Bereken de impact die je maakt door subsidies uit te keren voor specifieke ingrepen of collectieve trajecten.
• Verschuif de tijdshorizon waarmee rekening wordt gehouden (bijv. door deze te verkorten voor buurten met een gemiddeld oudere bevolking).
• Leg een maximale jaarlijkse energieprijs per huishouden op.
• Verschuif de verhouding van de gas- en elektriciteitsprijs en simuleer zo de verschuivende fiscale lasten om koolstof intensieve energiebronnen minder aantrekkelijk te maken. 
• …

Als beleidsmaker kun je de Wijkrenovatietool dus actief gebruiken om de impact van beleidsmaatregelen te simuleren en te analyseren.

Bovendien is deze impactanalyse van mogelijke renovatiestrategieën, die je selecteert of zelf ontwikkelt, een waardevol startpunt voor een dialoog met jouw inwoners. Naar analogie met het DITUR-project evolueert het proces dan naar de tweede “engageer” fase, waarbij het Energiehuis ook een pivotale rol speelt. Je kunt de tool namelijk gebruiken als input voor de klimaattafels die je organiseert in het kader van het LEKP.

Ingebouwde optimalisatie

De Wijkrenovatietool streeft naar meer detail en toepasbaarheid door middel van een optimalisatiealgoritme dat het meest optimale pakket kiest voor elke woning. Dit is enerzijds gebaseerd op een reeks gekozen KPI’s (bijv. 85% CO₂-besparing op buurtniveau) en anderzijds op een aantal optimalisatiekeuzes (bijv. het kiezen van de laagste totale huidige kosten).

Hoewel de resultaten op een geaggregeerd niveau worden gepresenteerd, krijgt elke woning een eigen renovatietraject op basis van de technisch-economische analyse. Dit zorgt niet alleen voor een meer accurate en betrouwbare inschatting van het renovatiepotentieel, maar maakt ook de simulatie en analyse van een gediversifieerde renovatieaanpak mogelijk.

Woningdata op adresniveau worden aangevuld zodra ze beschikbaar zijn, voor zover mogelijk binnen de grenzen van gegevensbescherming. Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de renovatie van sommige woningen of buurten te verkiezen boven die van andere. Dat kan gebaseerd zijn op een verschil in besparingspotentieel, financiële KPI’s of socio-economische factoren. Op deze manier kunnen technische scenario’s en lokaal beleid beter op elkaar worden afgestemd. 

De resultaten filteren

Jouw geselecteerde strategie en flankerende maatregelen resulteren in een afzonderlijk renovatiepakket voor elke individuele woning. Ontdek interessante collectieve trajecten door deze resultaten te filteren op renovatiemaatregelen, of zelfs uniforme renovatiepakketten.

Deze informatie vergemakkelijkt het opstellen van een concreet vervolgtraject door gemeentediensten, intercommunales of Energiehuizen.