Kunnen onderzoekers hun kennis en inzicht nog actiever inzetten om de maatschappelijke en ecologische uitdagingen aan te pakken waarmee we geconfronteerd worden? Het antwoord is ‘ja’, althans volgens onderzoekers van VITO, Lund University en Maastricht University. Zij zien een rol voor actieonderzoekers die rechtstreeks met bedrijven aan de slag gaan om de circulaire economie sneller ingang te laten vinden in bedrijven, industrieën en waardeketens.
Als maatschappij zetten we volop in op een koolstofarme economie. Bij VITO kijken we naar de uitdagingen die deze transitie met zich meebrengt, zoals de toegenomen vraag naar grondstoffen en potentieel afval van hernieuwbare energietechnologieën. In recent gepubliceerd onderzoek benadrukken onderzoekers van VITO, Lund University en Maastricht University de noodzaak van circulaire bedrijfsmodellen in verschillende industrieën om de duurzaamheid van koolstofarme technologieën en processen verder te verbeteren. Maar hoe zorgen we ervoor dat die bedrijfsmodellen snel hun weg vinden binnen bedrijven, industrieën en uiteindelijk de volledige waardeketens van hernieuwbare energietechnologie? Daarvoor biedt een nieuwe aanpak mogelijk antwoorden.
Actieonderzoek bij demonstratoren
Met behulp van een actiegerichte casestudy-methodologie ondersteunden de onderzoekers vijf demonstratoren die aan de slag gingen met circulaire bedrijfsmodellen voor fotovoltaïsche (PV) systemen. Met behulp van een experimentele en iteratieve aanpak werkten ze samen met de betrokken ondernemingen een raamwerk uit om Circulaire Bedrijfsmodel Innovatie (CBMI) te ondersteunen. Deze aanpak bleek cruciaal voor het beoordelen van de levensvatbaarheid, wenselijkheid en haalbaarheid van circulaire bedrijfsstrategieën. Daarnaast bevestigt hun werk dat het gebruik van meerdere wetenschappelijk onderbouwde hulpmiddelen bedrijven waardevolle inzichten kan bieden in verschillende stadia van het innovatieproces van een bedrijfsmodel.
Het CBMI-raamwerk werd toegepast tijdens de ideeënvorming en de ontwerp-, experimentatie- en opschalingsfasen van een nieuw bedrijfsmodel. Daaruit kwam duidelijk naar voor dat het belangrijk is om kwalitatieve en kwantitatieve hulpmiddelen te combineren. Kwalitatieve hulpmiddelen, zoals prototypes en customer journey-benaderingen, maken snelle en kosteneffectieve tests van bedrijfsmodellen mogelijk, terwijl kwantitatieve hulpmiddelen zoals simulaties en levenscyclusanalyses (LCA) essentieel zijn voor het evalueren van financiële levensvatbaarheid en milieuvoordelen. De studie benadrukt ook het belang van visievorming en cocreatie, en toont aan hoe samenwerking tussen diverse belanghebbenden de focus kan behouden en communicatie en leren over verschillende waardeketens kan vergemakkelijken.
De cruciale rol van actieonderzoekers
Een belangrijk aspect van dit onderzoek is de cruciale rol van actieonderzoekers in het stimuleren van het innovatieproces. Een breed team van actieonderzoekers bracht uiteenlopende kennis samen over de circulaire economie, bedrijfsmodellen en CBMI-processen, en boden essentiële ondersteuning aan bedrijven. Hun betrokkenheid als onafhankelijke kennispartner verhoogde het vertrouwen binnen projectconsortia, hielp belangenconflicten te overwinnen en informatiekloven te overbruggen. Actieonderzoekers faciliteerden de identificatie van kansen voorbij de strategische horizon van individuele bedrijven en zorgden voor een nauwgezette methodologische ondersteuning bij het toepassen van hulpmiddelen en methoden. Hun bijdrage was essentieel bij het navigeren door complexe innovatiecycli en ondersteunde bedrijven bij het ontwikkelen van robuuste, circulaire bedrijfsmodellen.
De studie toont aan dat nauwere samenwerking tussen onderzoeksinstellingen en bedrijven een belangrijke factor is voor een snelle realisatie van de circulaire economie. In deze studie lag de focus op de sector van fotovoltaïsche (PV) systemen. De methodologie is echter breder inzetbaar en wordt door VITO al in verschillende projecten binnen uiteenlopende waardeketens en industrieën toegepast.
Meer informatie vind je in de volledige studie: Towards a Circular Solar Power Sector: Experience with a Support Framework for Business Model Innovation
