Doortastend klimaatbeleid houdt energie betaalbaar
Vanaf 2027 voert Europa een tweede systeem van emissiehandel in, kortweg ETS2. Dit betekent dat een koolstofprijs fossiele brandstoffen voor transport en verwarming duurder zal maken. Op die manier wil Europa op een kosteneffectieve manier de broeikasgasuitstoot verder verlagen en de omschakeling naar duurzame energiebronnen versnellen op een sociaal rechtvaardige manier. Een deel van de ETS2-inkomsten gaat naar de ondersteuning van kwetsbare groepen in de energietransitie.
Hoe werkt ETS2 precies? Welke gevolgen heeft het voor jouw energiefactuur? En hoe kan beleid ervoor zorgen dat energie betaalbaar blijft? In een Position Paper legt VITO/EnergyVille-onderzoeker Bright Adiyia het helder uit en geeft hij aan welke beleidsmaatregelen kunnen helpen om de energietransitie sociaal rechtvaardig te maken. In deze Expert Talk nemen we graag de belangrijkste punten met je door.
Achtergrond
Europa wil de uitstoot van broeikasgassen fors terugdringen en heeft daarvoor in 2005 een systeem van emissiehandel (Emissions Trading System of ETS) opgezet. Bedrijven die veel uitstoten, moeten de externe kost van die uitstoot betalen. ETS1 geldt al jaren voor elektriciteitsproducenten, luchtvaartmaatschappijen en energie-intensieve industrieën zoals staal, cement, raffinage, chemie en papier.
Maar transport en verwarming blijven grote uitstoters. Vanaf 2027 corrigeert ETS2 dat. Het doel is minder broeikasgasuitstoot, de kosten eerlijk verdelen en de omschakeling naar duurzame energiebronnen versnellen.
ETS2 belast leveranciers van fossiele brandstoffen zoals aardgas, stookolie, benzine, diesel en propaan. Zij moeten uitstootrechten aankopen op de emissiemarkt en die kosten kunnen ze doorrekenen aan hun klanten. Dat leidt voor gezinnen en bedrijven tot hogere prijzen aan de pomp of op hun energiefactuur. Om de sociale impact te verzachten, vloeit een deel van de ETS2-inkomsten naar het Sociaal Klimaatfonds, dat kwetsbare gezinnen en bedrijven zal ondersteunen in de energietransitie.
Impact op gezinnen en bedrijven
ETS2 maakt fossiele brandstoffen duurder doordat brandstofleveranciers emissierechten moeten kopen. De exacte prijsstijging hangt af van de marktwerking en de invoering van bijkomende beleidsmaatregelen. Bovendien kunnen ook bedrijven ETS2-kosten doorrekenen in hun producten en diensten, waardoor de impact mogelijk niet beperkt blijft tot de energiefactuur.
Zonder aanvullend beleid kunnen de kosten voor een gemiddeld gezin met een benzine- of dieselwagen en huisverwarming met aardgas of stookolie oplopen tot enkele honderden euro’s per jaar. Bij gezinnen en bedrijven die al overschakelden op elektriciteit (warmtepompen en elektrische voertuigen), daarentegen, heeft ETS2 geen impact op de energierekening.
Om de transitie naar een klimaatneutrale economie te faciliteren is, bovenop de introductie van ETS2, complementair beleid noodzakelijk, zoals een tax shift waarbij elektriciteit goedkoper wordt en fossiele brandstoffen duurder en bijkomende investeringen in energie-efficiëntie.
Vijf belangrijke aanbevelingen
- Hou energie betaalbaar door slimme beleidskeuzes
De impact van ETS2 kan worden beperkt door maatregelen die energie-efficiëntie en de omschakeling van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen stimuleren. Zonder bijkomend beleid kan de ETS2-prijs fors stijgen. Hoe sneller maatregelen worden ingevoerd, hoe lager de impact van ETS2 op de energiefactuur van burgers en bedrijven. - Een taxshift van elektriciteit naar fossiel is cruciaal
Om de overstap naar hernieuwbare energie te versnellen, moeten de accijnzen op elektriciteit dalen en die op fossiele brandstoffen stijgen. Lagere accijnzen op elektriciteit stimuleren gezinnen en bedrijven om sneller over te schakelen op warmtepompen en andere duurzame oplossingen. - Vandaag actie ondernemen om morgen betaalbaar te houden
Als België zijn klimaatdoelen niet haalt, moet het dure emissierechten kopen. Dit kan miljarden euro’s kosten en is een extra kost op de investeringen in energiebesparing en hernieuwbare energie die sowieso moeten gebeuren om klimaatneutraal te worden in 2050. Hoe sneller die investeringen gebeuren, hoe lager de totale kosten voor gezinnen en bedrijven. - Gebruik de ETS2-inkomsten voor structurele ondersteuning
De middelen uit het Sociaal Klimaatfonds kunnen niet alleen dienen voor tijdelijke steun van kwetsbare gezinnen en bedrijven die gevoelig zijn voor prijsstijgingen van fossiele brandstoffen. Ook duurzame maatregelen zoals woningrenovaties en betaalbaar openbaar vervoer kunnen ermee worden ondersteund zodat de afhankelijkheid van fossiele energie wordt afgebouwd, en gezinnen en bedrijven structureel minder kwetsbaar worden. De nodige structurele investeringen voor de energietransitie overstijgen de middelen van het Belgisch Sociaal Klimaatfonds, en zorgen voor brede baten van klimaatbeleid, zoals tewerkstelling, betere luchtkwaliteit, woonkwaliteit, een betere mobiliteit en lagere gezondheidskosten. - Communiceer tijdig en helder over ETS2
Burgers en bedrijven moeten op tijd geïnformeerd worden over de stijgende fossiele brandstofprijzen, zodat ze kunnen anticiperen op de nakende koolstofheffing en bewuste keuzes kunnen maken voor hun energieverbruik en future proof investeringen. Heldere overheidscommunicatie helpt gezinnen en bedrijven tijdig te schakelen en onaangename verrassingen te voorkomen.
Conclusie
ETS2 is een noodzakelijk instrument in de Europese klimaatstrategie. Met gerichte en complementaire beleidsmaatregelen kan ETS2 een hefboom zijn voor een betaalbare en sociaal rechtvaardige energietransitie. Hoe sneller en doortastender het beleid, hoe lager de kosten en hoe beter de bescherming van kwetsbare gezinnen en bedrijven.
