Duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
Ingeborg Joris is researcher bij RMA. In deze unit werken een 50-tal onderzoekers aan de verkenning en de voorspelling van de evolutie van de schaars geworden milieuvoorraden lucht, water, energie en land. Ingeborg Joris: “Binnen RMA focust het team Cropsys® op het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. We ontwikkelen tools en geven advies om de impact van gewasbeschermingsmiddelen op het milieu te beperken. Als basis gebeurt er grondig onderzoek: we monitoren concentraties van gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater, de bodem en het grondwater, we maken ruimtelijke analyses en we brengen risicogebieden in kaart.”
Zorg voor het leefmilieu
“Ook zetten we in op environmental stewardship in nauwe samenwerking met de producenten en de landbouwadviescentra. We bekijken hoe gewasbeschermingsmiddelen in het water geraken en berekenen ook welke concentraties we op welke locatie kunnen verwachten. Deze gegevens combineren we met monitoring, waarmee we de belangrijkste routes van het water in kaart kunnen brengen. Breng je dit alles samen, dan weet je waar je best maatregelen neemt om een maximale impact te hebben op de waterkwaliteit. Onze WaterProtect-tools helpen om informatie makkelijk beschikbaar te stellen voor onze klanten”, aldus Ingeborg Joris.
Focus op drinkwater
Het Europese onderzoeks- en innovatieproject WaterProtect wil drinkwaterbronnen beter beschermen. Ingeborg Joris: “In zeven action labs verspreid over Europa ondernemen we acties in kwetsbare gebieden waar waterbronnen onder druk staan door bemesting en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. In Vlaanderen werkt VITO voor dit project samen met ILVO en Inagro. Er is al veel gesensibiliseerd en er is de laatste jaren vooruitgang geboekt in waterkwaliteit, maar er zijn nog altijd probleemgebieden. We willen ook de betrokkenheid van alle betrokken partijen vergroten: overheden, landbouwers, ondernemingen en de bevolking.”
Bollaertbeek
Ingeborg Joris: “Ieder deelnemend land heeft zijn eigen actiegebied. In Vlaanderen is dat het afstroomgebied van de Bollaertbeek in Zillebeke. Er is gekozen voor de Bollaertbeek omdat er normoverschrijdingen voor gewasbeschermingsmiddelen zijn. De Watergroep wint drinkwater in Zillebeke, uit de verdronken weiden waar de Bollaertbeek in afwatert. Het is een vrij klein afstroomgebied waardoor het aantal betrokken landbouwers beperkt is, zo’n 167. Het afstroomgebied is vooral in landbouwgebruik. De MAP-meetpunten zijn groen, zodat we ons alleen op de gewasbeschermingsmiddelen kunnen concentreren.”
Multi-actor aanpak
“De betrokkenheid van de lokale actoren is voor ons heel belangrijk. Onderzoekers, landbouwers, ondernemers, overheden en particulieren, ze hebben allemaal verschillende kennis en prioriteiten. Het is belangrijk om al deze informatie in kaart te brengen. Ik ben er ook van overtuigd dat net die samenwerking de betrokkenheid verhoogt en dus ook het resultaat positief beïnvloedt. Zo kan Inagro bijvoorbeeld met de ontwikkelde Waterprotect-tools naar de landbouwers stappen om uitleg te geven over de problematiek in het gebied. Daarnaast laat het ons ook toe om beter te verklaren waarom we een bepaalde maatregel aanraden. En natuurlijk is er ruimte voor inspraak. We zorgen ervoor dat elke partij inbreng heeft in de discussie.”
Realiseerbare doelen
We werken proactief samen met de landbouwers en andere partijen. Zo kunnen we geregeld aftoetsen welke effectieve maatregelen zij zien zitten. Ingeborg Joris: “We willen een samenwerking opzetten en niet de indruk wekken dat we de landbouwers in een bepaald gebied zouden viseren. Net daarom bekijken we samen met hen wat zij realiseerbaar zien om de waterkwaliteit te verbeteren.”
Kennis delen met betrokkenen
De eerste twee besprekingen met de betrokken landbouwers vonden al plaats. Op de eerste vergadering viel het op dat velen niet wisten dat zowel de Watergroep als de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) regelmatig metingen doen in het gebied. VMM neemt er stalen om na te gaan of er zich gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater bevinden, in functie van de bescherming van de fauna en flora in het gebied. Ingeborg Joris: “De meeste landbouwers zijn zich bewust van de nitraatproblematiek, maar niet van de problematiek met gewasbeschermingsmiddelen. Ze waren onder de indruk dat de Watergroep, die zorgt voor drinkwater en instaat voor de drinkwaterkwaliteit, elke week meet en soms moet stoppen met de waterafname omdat de zuiveringskosten te hoog oplopen. Uiteraard neemt de interesse ook toe als we gewasbeschermingsproducten benoemen die onder druk komen doordat ze gemeten worden in het oppervlaktewater. Met WaterProtect willen we ervoor zorgen dat de landbouwers op de hoogte zijn van de problematiek in hun afstroomgebied én de informatie over hun eigen gebied binnen handbereik hebben.”
Interactie met landbouwers
Ingeborg Joris: “Op de tweede bespreking in februari bekeken we welke maatregelen de landbouwers haalbaar achtten, en welke niet. De reiniging en spoeling van de spuiten van de tractor op het veld is bijvoorbeeld een heel efficiënte maatregel die de landbouwers tijd noch geld kost. Andere maatregelen bekijken we opnieuw in functie van efficiëntie. Ook bekijken we of er bijkomende financiële middelen kunnen vrijgemaakt worden om alsnog enkele maatregelen door te kunnen voeren.”
Gebruiksvriendelijke tool
“Momenteel werkt VITO aan de verdere ontwikkeling van een tool die de meetresultaten op een eenvoudige manier ter beschikking stelt op computer en tablet. Later volgt ook een toepassing voor de smartphone. Zo kan de landbouwer per meetplaats de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen in het water opvolgen. Kwalitatief drinkwater is in ieders belang.”
Horizon 2020
Het project van de Bollaertbeek wordt mee gefinancierd door het ‘Horizon 2020 onderzoek- en ontwikkelingsprogramma’ van de Europese Commissie. Naast het action lab van de de Bollaertbeek in België werden er ook action labs opgezet in Wexford County (Ierland), Llobregat (Spanje), Jebjerg (Denemarken), Gowienica (Polen), Val Tidone (Italië) en Maramures (Roemenië). Hoewel de landbouw en de plaatselijke uitdagingen verschillen per action lab, kampen alle zeven met de vervuiling van de drinkwatervoorraden met nutriënten en of pesticiden. De WaterProtect- reporting tool die door VITO ontwikkeld werd, zal ook gebruikt worden om in het Italiaanse, Ierse en Roemeense action lab de waterkwaliteit beter in kaart te brengen en te verbeteren.
Resultaten
“Het project loopt drie jaar. Daarna zal op basis van de behaalde resultaten en bevindingen uitvoerig advies gegeven worden aan de Europese en nationale beleidsniveaus. Ook andere relevante partijen worden uitvoerig geïnformeerd. Er is ook een begeleidingsgroep op Europees niveau met onder meer Copa-Cogeka (de vereniging van de twee belangrijkste agrarische koepels in de Europese Unie, red.) en meststoffen-, gewasbeschermings- en waterproducenten. Door iedereen te betrekken, zorgen we ervoor dat het belang van proper water gedragen wordt door zoveel mogelijk mensen en bedrijven.”
