Verharde terreinen zorgen in de stad voor extreme hittestress

Antwerpen, 30 september 2019 - Jaar na jaar breken we hitterecords. Hittestress is een probleem dat in de toekomst nog meer aan belang zal winnen. Onze nachtrust, productiviteit en gezondheid lijden er onder, de mortaliteit verhoogt bij elke hittegolf. Om na te gaan hoe groot die hittestress in de stad wel is, hebben bewoners van de Sint-Andrieswijk in Antwerpen gedurende de hele zomer bij temperaturen boven de 25 graden op 17 punten in de wijk de temperatuur gemeten. De resultaten zijn duidelijk: verharde pleinen en straten zijn magneten voor hitte, groene schaduw daarentegen zorgt ervoor dat zeer sterke hittestress niet kan toeslaan.

Vooral voor steden is het verhoogde aantal hittedagen nefast. ’s Avonds en ’s nachts worden hogere luchttemperaturen gemeten en de stralingsbelasting overdag is merkbaar hoger. Tijdens de meetcampagne in de Sint-Andrieswijk werd vorige zomer op die warme dagen op twee tijdstippen (tussen 14-16 uur en na 21 uur) door een tiental bewoners van de wijk met een meettoestel van VITO en een app van Akvo (een non-profit internet- en software-ontwikkelaar) de natte-bol-temperatuur gemeten. Dit soort meting is een goede maatstaf voor hittestress omdat ze niet alleen rekening houdt met de luchttemperatuur, maar ook met de stralingstemperatuur van de zon, de luchtvochtigheid, de schaduw én de wind.

Het onderzoek wil immers ook in kaart brengen wat de impact is van schaduw (door gebouwen of door bomen) en wind.

De 17 meetpunten werden strategisch uitgekozen en hielden rekening met de variatie in directe zonstraling/schaduw, de ondergrond (beton/gras), de variatie in schaduw (gebouw/kleine en grote bomen), de oriëntatie van de straten en de nabijheid van stromend water (Schelde). De gemeten natte-bol temperaturen werden opgedeeld in vijf categorieën, gaande van ‘<25°C: geen hittestress’ tot ‘>31°C graden: extreme hittestress’.

De resultaten

Op alle locaties is er afgelopen zomer sprake geweest van sterke hittestress (>28°C). De drempel van extreme hittestress (>31°C) werd overschreden op verharde pleinen en straten. Op locaties met veel schaduw van bomen werd de drempel voor zeer sterke hittestress (>29,5°C) nergens overschreden.

De hoogste temperatuur werd gemeten op de parking van de Waalse Kaai (33°C). De koelste locatie is in de schaduw van bomen aan Bergskes Heilig Huisje. Ook ’s avonds bleef de warmte op de verharde pleinen ‘hangen’. De hoogste temperatuur werd op de Sint-Andriesplaats (27,5°C) gemeten. Niet alleen gras en grote bomen doen de temperatuur ’s avonds sneller dalen, maar ook ventilatie speelt een grote rol. Zo is de temperatuur aan de Schelde bij zuid-westenwind gemakkelijk 2°C koeler dan op vergelijkbare locaties zonder wind die van over het water komt.

Conclusies

Overal in de wijk komt sterke hittestress voor, maar we zien op hete dagen zeer duidelijk lokale variatie. Verharde pleinen veroorzaken extreme hittestress en – misschien niet zo voor de hand liggend – onverhard gras in de zon is maar weinig koeler. Schaduwvorming is cruciaal (bomen, gebouwen). De Schelde brengt wel wat verkoeling, als de wind tenminste van over het water komt.

Wat nu?

De resultaten worden nu voorgelegd aan de stadsdiensten van Antwerpen die ze zullen meenemen in de verdere opmaak van het klimaatadaptatieplan.

Ter info

De meetcampagne werd ook binnenshuis uitgevoerd op vier locaties binnen de sociale woonblokken Sint-Andries. Deze resultaten zijn nog niet verwerkt, al kunnen we nu al concluderen dat zonwering (rolluiken of grote bomen) bij appartementen het verschil maken.