Nieuw Zuid Antwerpen - lokaal afvalwaterhergebruik

In één van de containers aan de buitenzijde van de constructie staat een indrukwekkende installatie te draaien. Het is een complex kluwen van grote tanks, buizen, knipperlichtjes en kraantjes. “Het afvalwater van het restaurant en de bar stroomt hier langs één kant binnen”, legt Wim Bossaerts uit, procestechnoloog bij het Antwerpse drinkwaterbedrijf water-link, “en aan de andere kant vloeit er gezuiverd water uit. Ons doel is om dat uiteindelijk opnieuw te gebruiken als drinkwater in het restaurant.”

De installatie staat er in het kader van het Europees Interreg-project Nereus, dat verschillende experimenten omvat in de regio rond de zuidelijke Noordzee en het Kanaal. Nereus staat voor ‘New energy and resources from urban sanitation’ en bundelt vijf projecten rond afvalwater als bron voor water, nutriënten en energie. Ook VITO/VLAKWA is nauw betrokken bij de Nereus-projecten, als verantwoordelijke voor de operationele opvolging. Water-link organiseert het project op het Antwerpse Nieuw Zuid en houdt toezicht over de installatie.

Terug naar de site van Plein Publiek, waar het water uit de keuken van het pop-uprestaurant door de gootsteen wegloopt en samen met lokaal opgevangen regenwater in een opvangbak terechtkomt. Van daaruit stroomt het water door naar de installatie, waar het door een reeks membranen vloeit die grotere deeltjes tegenhouden. “In het afvalwater zitten restjes eten en vetten, maar ook alcohol en zeep,” legt Bossaerts uit. “Die halen we via keramische filters uit het water, om ze daarna zo goed mogelijk opnieuw te benutten. We willen ze bijvoorbeeld inzetten als meststoffen, of we vergisten de organische stoffen om er biogas uit te halen. Ook de warmte van het water willen we gebruiken tijdens het proces.”

In een volgende stap wordt het water een tijdje op 65°C verhit om bacteriën te doden. Daarna wordt het ontzout door middel van omgekeerde osmose. Op dat moment is het water klaar voor gebruik in de badkamer of in de industrie. Drinkbaar - het doel van dit project - is het volgens de norm evenwel nog niet. “Vandaag bevat ons water nog relatief veel organische deeltjes. Dat is op zich niet schadelijk, maar als er bacteriën in terechtkomen, vinden ze in ons water een waar dessertenbuffet aan voedingsstoffen. Dat gehalte aan organische stoffen moet dus nog naar beneden. Hoe we dat best aanpakken, wordt momenteel onderzocht, onder meer door de KU Leuven. We denken aan ozonisatie - het in water verbranden van die organische stoffen - of aan een filter met actieve kool,” aldus Bossaerts.

Lokaal afvalwater hergebruiken heeft heel wat ecologische voordelen. “Uniek aan het proces is dat de installatie ervoor zorgt dat de zuivering bij de gebruiker plaatsvindt, en dus ‘decentraal’ gebeurt,” leg Frank De Clercq uit, Chief Commercial Officer bij water-link. Decentrale installaties sparen verplaatsings- en beheerskosten uit. Die maken al gauw twee derde  van de kostprijs van kraantjeswater uit. Verder verbruikt de installatie weinig energie. Dat is een groot voordeel, ook financieel. “We zijn ervan overtuigd dat dezelfde prijs als kraantjeswater uiteindelijk haalbaar moet zijn,” aldus De Clercq. “En die prijs scheelt echt wel wat met flessenwater: voor 10 liter flessenwater betaal je ongeveer 10 euro, terwijl 10 liter kraantjeswater iets tussen de 3 en 5 eurocent kost.”

Maar voor de eerste fles lokaal drinkwater bij Plein Publiek op tafel staat, zijn er nog wel wat hindernissen te nemen. “Voorlopig weegt de kostprijs nog door,” stelt De Clercq. “Dat komt omdat de technologie die we gebruiken vandaag nog te recent is om rendabel te zijn. Maar ik verwacht dat die prijs de volgende jaren aanzienlijk zal dalen.” En dan is er nog het reputatieprobleem. “Hoewel een uitstekende kwaliteit haalbaar is, wordt het niet vanzelfsprekend om consumenten te overtuigen om ons water te drinken,” zegt De Clercq. “Want hoe je het draait of keert, we maken drinkwater van afvalwater. We verwachten niet dat mensen dat snel gaan accepteren. Maar dat is voer voor onze marketingafdeling.”

Het experiment op Plein Publiek loopt af in 2022. Er is al een nieuwe eigenaar bekend voor de installatie: “De zuiveringsinstallatie komt uiteindelijk terecht bij de Colruyt in de Lange Elzenstraat in Antwerpen-Zuid, waar het water van de winkel samen met regenwater en het afvalwater van een aanpalend appartementsblok samen opgezuiverd wordt tot drinkwater. De bedoeling is om uiteindelijk ook grotere installaties te bouwen voor de industrie, aangepast aan hun specifieke afvalwatersamenstelling,” aldus De Clercq. “Bij de industrie is alvast grote interesse,” voegt hij toe. “De vraag naar lokaal waterhergebruik leeft echt wel.” Om zich te wapenen tegen de steeds hetere en drogere zomers gaan steeds meer bedrijven immers op zoek naar manieren om hun wateraanvoer te verzekeren. Decentraal water zuiveren is dan een interessante piste.

“Wij voelen als drinkwatersector waarschijnlijk als een van de eersten de gevolgen van de klimaatschommelingen. Zowel de lange droogtes in de zomermaanden als de steeds intensere regenbuien hebben een grote impact op onze werking. Daarom investeert water-link ook expliciet in manieren om onze watervoorziening klimaatrobuust te maken. Dat doen we met decentrale experimenten zoals dit, maar bijvoorbeeld ook door te investeren in een brakwaterfabriek. Via zulke proefprojecten testen we hoe we een stabiele drinkwaterproductie kunnen garanderen. Eens dat proces op punt staat, gaan we dat copy pasten naar andere locaties en komt het hele lokale waterzuiveringsverhaal onomkeerbaar in een stroomversnelling. Onze missie is om de samenleving zeker te stellen van water,” zegt De Clercq. Circulaire pionierprojecten rond het opwaarderen van afvalwater, zoals bij Plein Publiek, zijn daarvoor alvast ontzettend leerzaam. En nodig. 

Interview en tekst: journalist Isabelle Vanhoutte