Al vanaf 2025 moeten grote Europese bedrijven zelf onder meer hun klimaat- en omgevingsimpact in kaart brengen en rapporteren. Hoort daar ook bij: circulariteit. VITO ontwikkelt voor Atlas Copco momenteel een circulair raamwerk. Dat zal helpen bij de aankomende duurzaamheidsrapportage, maar het zal het internationaal bedrijf ook in staat stellen circulariteit in de hele bedrijfsvoering te monitoren en het potentieel ervan te verkennen en te realiseren.
© foto's: Atlas Copco
Via de afdeling OriginAir in Willebroek biedt Atlas Copco (onder meer bekend van zijn grote vestiging in Wilrijk) ook tweedehands luchtcompressoren aan. De compressoren worden volledig gereviseerd en zo nodig geüpgraded. Het is een voorbeeld van een circulaire activiteit van Atlas Copco die al zo’n tien jaar loopt. Het blijft echter een zij-activiteit, en ook de opwaardering van tweedehands compressoren kan eigenlijk nog beter en meer ‘circulair’ worden gemaakt. ‘Maar daarvoor moeten we veel vroeger in de productieketen kunnen ingrijpen, eigenlijk al in de vroege ontwerpfase’, zegt Evi Bultinck, programmamanager circulariteit bij Atlas Copco. ‘Daarnaast gaat circulariteit natuurlijk over veel meer dan hergebruik van tweedehands producten alleen. Het gaat bijvoorbeeld ook over hoe recycleerbaar materialen en grondstoffen zijn, hoe herstelbaar apparaten zijn, welk potentieel er in andere businessmodellen zit zoals “air-as-a-service”, waarbij de klant de compressor huurt of maandelijks betaalt voor de gebruikte perslucht, met alle dienstverlening die daarbij komt kijken.’
© Atlas Copco
Circulaire strategie
Atlas Copco zet in op circulariteit in alle bedrijfsactiviteiten. Deze omvatten o.a. stationaire compressoren, vacuümsystemen, industriële tools, mobiele compressoren, generatoren ... Bultinck: ‘We werken aan een circulaire strategie die we vervolgens willen implementeren in de hele bedrijfsvoering.’ Om een goede strategie te ontwikkelen, is het belangrijk te vertrekken van de status van vandaag, om dan te kijken wat het potentieel qua circulariteit is en hoe dit potentieel kan worden gerealiseerd.
Daarvoor klopte Atlas Copco aan bij VITO, dat ruime ervaring heeft in het bijstaan van bedrijven in hun circulaire ambities en waarmee de vestiging in Wilrijk (waar zich ook de R&D-afdeling bevindt) al in verschillende projecten samenwerkte. De begeleiding door VITO verloopt via verschillende fases. ‘In een eerste fase, een voortraject zeg maar, lieten we de mensen op onze werkvloer kennismaken met circulariteit’, legt Bultinck uit. ‘We hielden een aantal trainings en workshops, waarbij onze ingenieursteams inspiratie konden opdoen – en waaruit al enkele concrete projecten zijn voortgekomen. Dit voortraject, dat VITO faciliteerde, was wel beperkt tot onze Belgische vestiging, en doordat het in volle coronatijd plaatsvond verliep alles online.’
In het voortraject werd circulariteit bestudeerd op het niveau van producten. ‘Doorheen de hele levenscyclus van een product is circulariteit van belang, van ontwerp tot einde leven’, zegt Emma Pals van VITO. ‘Dit vraagt om betrokkenheid van mensen binnen het bedrijf met verschillende achtergronden, dus niet alleen ingenieurs en ontwerpers maar ook bijvoorbeeld marketeers, verkopers en aankopers.’
Atlas Copco opteerde voor een totaalaanpak. Het vroeg daarom aan VITO om een circulair raamwerk volledig op maat van het bedrijf te ontwikkelen. Een raamwerk dat inzetbaar is in de R&D en de productontwikkelingsprocessen van alle domeinen waarin het bedrijf actief is en dat dus verschillende productfamilies behelst. Om de implementatie vlot te laten verlopen, moest het daarnaast integreerbaar zijn in de interne bedrijfsprocessen. ‘Net daarom is het belangrijk dat het raamwerk op maat wordt gemaakt’, vult Bultinck aan. ‘Er zijn al heel wat bedrijfstools rond circulariteit beschikbaar vandaag, maar we vreesden dat die te generiek zouden zijn voor onze specifieke bedrijfsvoering.’
Meer dan een cijfertje
Het circulaire raamwerk dat VITO voor Atlas Copco ontwikkelt, en dat eind 2023 klaar zou moeten zijn, is veel meer dan een setje tools of indicators die bepaalde circulaire aspecten afdekken. ‘Circulariteit is multidimensionaal: je hebt het materialen- en grondstoffengebruik, hergebruik, recyclage … En niet elke dimensie is voor een bedrijf even relevant’, zegt Jeroen Gillabel van VITO. Collega Pals vult aan: ‘Circulariteit is niet iets wat je met één cijfertje kunt voorstellen.’ Dat verschilt met klimaatvriendelijkheid, een andere ambitie die vele bedrijven koesteren maar die wel in één cijfer (hoeveelheid broeikasgasemissies) kan worden samengevat. Gillabel: ‘Dit komt trouwens ook aan bod in het circulaire raamwerk, want circulariteit is natuurlijk ook verbonden met een verlaagde klimaatimpact.’ Bultinck: ‘Voor het verminderen van onze broeikasuitstoot hebben we al een instrument. Nu willen we een soortgelijk instrumentarium voor circulariteit.’
Het raamwerk zal met kleine stappen geïntroduceerd worden in de ontwerpafdeling. ‘We werken bijvoorbeeld aan een handleiding voor circulair design’, zegt Bultinck. ‘Zo krijgen onze mensen iets in handen waar ze echt mee aan de slag kunnen.’ Waar het raamwerk werd opgebouwd vanuit een overwegend kwalitatieve aanpak, is de volgende stap het ontwikkelen van een rekentool om circulariteit ook kwantitatief te gaan monitoren. ‘Deze kunnen we dan effectief gaan gebruiken in onze werking. We kunnen bijvoorbeeld concrete KPI’s voor circulariteit gaan opstellen. Maar het raamwerk helpt ons ook aan de nieuwe wetgeving te voldoen.’ De circulariteitsverantwoordelijke van Atlas Copco verwijst daarmee naar de Europese richtlijn over duurzaamheid bij bedrijven (corporate sustainability) die sinds kort van kracht is. Die bepaalt dat bedrijven vanaf 2025 onder meer moeten rapporteren over klimaat- en omgevingsgerelateerde thema’s, waaronder dus ook circulariteit. De zogeheten CSR-richtlijn is een belangrijk onderdeel van de Green Deal van de Europese Commissie.
Maar tegemoetkomen aan verstrengde regelgeving is niet het hoofddoel van de circulaire ambities van Atlas Copco. ‘Dit soort rapportage is in de eerste plaats ook nuttig voor onszelf, ze geeft een goed overzicht van circulariteit in ons bedrijf, en van ons circulaire potentieel’, aldus Bultinck. ‘Het doel is om de circulariteit van onze producten en diensten te verhogen. We willen deel zijn van de oplossing voor een duurzame toekomst’.
