Kledij die makkelijker te recycleren is, is ook duurzamer, toch? Niet noodzakelijk. Integendeel, want om de modesector écht te verduurzamen moet komaf worden gemaakt met het heersende businessmodel waarin kledij maar kort in roulatie blijft, gauw afgedragen is en vervolgens als afval wordt afgedankt. Dit wegwerp- en overconsumptiemodel botst met een meer circulaire aanpak waarin kledij veel langer meegaat, onder meer doordat ze van hogere kwaliteit is maar ook omdat ze kan worden hersteld. Om modebedrijven te helpen de switch naar circulair te maken, ontwikkelde VITO in samenwerking met Flanders DC en Xandres een praktische ontwerptool.
Ondanks tal van initiatieven die al zijn genomen, is de modesector nog steeds een wegwerpeconomie. Een sector met een immense milieu- en klimaatimpact. Zo wordt bijvoorbeeld maar 1 procent van alle afgedragen kledij in Europa hoogwaardig gerecycleerd en zijn er voor al het textiel dat één gemiddelde Europeaan jaarlijks koopt meer dan een ton primaire grondstoffen, liefst honderdduizend liter water en honderden vierkante meters landbouwgrond nodig.
Kwaliteit en lange levensduur
Een van de grote euvels van de sector is dat kledingstukken doorgaans maar heel kort in roulatie zijn – het zijn met andere woorden wegwerpproducten. Daardoor kan het antwoord op de vraag hoe de modesector kan verduurzamen, niet enkel ‘meer en betere recyclage’ zijn. ‘Duurzaamheid gaat over veel meer dan recycleren en over manieren om dit proces te verbeteren, zoals een bewustere materiaalkeuze’, zegt Jasmien Wynants van Belgisch modebedrijf Xandres, dat gespecialiseerd is in damesmode en zijn hoofdkantoor heeft in Gent. ‘Minstens zo belangrijk is kwaliteit en een lange levensduur, want zo voorkom je dat kledij snel afgedragen is en wordt afgedankt. Dit gaat echter lijnrecht in tegen het heersende businessmodel van overconsumptie.’
Het modebedrijf probeert stap voor stap te verduurzamen en focust daarbij op zes pijlers, van materiaalkeuze over leveranciers en partners tot herstel en onderhoud. Wynants: ‘We zijn geen eco-merk; wel zetten we continu kleine stappen vooruit.’ Maar een relatief klein bedrijf als Xandres kan natuurlijk niet alles alleen doen. ‘Hoewel we inzetten op innovatie binnen ons ‘Xandres lab’, hebben we geen eigen R&D-afdeling of ingenieurs in dienst. Daarom deden we een beroep op partners die we al kenden om ons te helpen nog meer circulair te worden. Opdat we nog meer kwalitatieve kleding kunnen gaan ontwerpen en produceren die nog langer meegaat.’ Xandres sloeg de handen in elkaar met Flanders DC en VITO, waarmee het al samenwerkt in het Europese SCIRT-project, dat de overgang naar een circulair modesysteem tracht te versnellen.
Praktisch en laagdrempelig
In de nieuwe samenwerking werd een tool ontwikkeld die de modesector helpt bij het creëren van hoogwaardige, duurzame kleding, wat de milieu- en klimaatimpact van de sector gevoelig vermindert. De tool heeft de vorm van een leidraad gekregen, met concrete aanbevelingen om de levensduur van kleding te verlengen. Hij omvat zowel minimum- en streefwaarden voor ontwerpparameters als technische richtlijnen, bijvoorbeeld om veel voorkomende defecten of slijtage te vermijden. ‘De tool is heel praktisch, en bovendien laagdrempelig en hands-on in gebruik’, zegt Simon Gryspeert van Flanders DC. ‘Dit zijn belangrijke troeven want we willen echt dat modebedrijven hiermee aan de slag gaan.’
Wie de leidraad gebruikt wordt gegidst langs een van drie mogelijke trajecten, afhankelijk van het vertrekpunt. Het eerste traject start bij een ‘leeg’ ontwerp, waarbij de focus bijvoorbeeld ligt op materiaalkeuzes. Het tweede vertrekt van een bestaand ontwerp, waarna tips volgen om euvels op te lossen. Het derde traject ten slotte begint bij een welbepaald kledijtype, waarna vaak voorkomende defecten en oplossingen voor dit type aan bod komen. De leidraad kan in de vorm van een pdf worden geraadpleegd en gedownload op de website van Close The Loop, een soort van Wikipedia voor circulaire mode. De tool kan worden gezien als een kompas voor de sector. Gryspeert: ‘Hij maakt het voor zowel startende als meer gevestigde modebedrijven eenvoudig om juiste keuzes te maken.’
Voorafgaand aan de ontwikkeling van de tool deed VITO een bevraging bij tientallen modebedrijven en ook consumenten. Uit de resultaten bleek onder meer de grote noodzaak aan zo’n tool. ‘De bedrijven hadden vaak geen interne richtlijnen over hoe lang hun kledij moet meegaan, en ze konden ook niet inschatten wat de effectieve levensduur ervan was’, zegt Tom Duhoux van VITO. ‘Uit ons onderzoek blijkt nochtans dat levensduurverlenging een quick fix is op het vlak van duurzaamheid. Op korte termijn heeft het de grootste impact op de milieu- en klimaatimpact van de modesector.’
VITO is betrokken bij dit onderzoek, zowel de ontwikkeling van de tool als het lopende SCIRT-project, omdat het in diverse domeinen meer duurzaamheid wil bekomen via de overgang naar meer circulaire businessmodellen. Duhoux: ‘Het heeft geen zin om enkel te focussen op afzonderlijke aspecten van de modesector, zoals reparatie of recyclage. De verandering moet systemisch zijn en overal in de waardeketens plaatsvinden.’
Maar dit soort allesomvattend onderzoek moet ook concreet worden gemaakt, zodat stakeholders ermee aan de slag kunnen. Daar is de ontwikkeling van de tool een mooi voorbeeld van. ‘Eerder studiewerk van onder meer VITO, OVAM en Centexbel gaf wel aan in welke richting we moesten gaan zoeken, maar voor bedrijven als Xandres misten die rapporten concrete actiepunten’, aldus Wynants. ‘Die vinden we in deze leidraad wel terug.’
De ontwikkeling van de leidraad ‘Kledingontwerp voor lange levensduur’ werd ondersteund door VLAIO en door het Next Generation EU-fonds van de Europese Commissie.
